Camera loopt.

Kunt u eens het gezin beschrijven waarin u bent opgegroeid?

Het gezin beschrijven. Ja. Nou ja, vader moeder, vijf kinderen.

Eh, waarvan twee broers, twee zusters en ik als eh jongste, nakomertje (kuch). Wat ik je reeds

gescherts, geschetst heb, met een eh, verschil in

leeftijd van de oudste en de jongste van eh 13 jaar.

En eh, ja? Echt ondernemend. Althans eh, ja, ik zat op de hoge school.

M'n broers die zaten druk in het verenigingsleven en dergelijke. Veel hobby's.

Welke school, eh, zat u?

Ik zat eh. In 't begin zat ik op de lagere school.

En van de lagere school kregen we een rapport mee.

Daar zal je dikwijls raar van te kijken, daar had ik een gemiddelde van zeven en een half.

Waarom ik niet naar de Mulo mocht, of kon.

Maar m'n vader zei: "Ik geloof dat jij beter naar de ambachtschool kan".

En toen is er overleg gepleegd met de onderwijzers, de hoofdonderwijzer.

En eh, nou ja, uit dat contact kwam voort.

"Ja, hij zegt, Waarom zou hij niet naar die school kunnen?" zegt hij.

Hij zegt eh: "Als u dat zo gedacht had, hij kan altijd verder naar school gaan,

hetzij in avondstudie of wat dan ook". En eh, nou ja, zo is dat dan eh gebeurd.

En toen ik van die ambachtschool af kwam, ja, toen zeiden ze

Ehmm, 17 juli 1943, weet u nog, eh, kunt u kunt u zich eh herinneren hoe die dag begon.

U moest volgens mij vroeg opstaan....

Ja, klopt. Ja, we moesten naar de kerk. 't Was eh we woonden in de Van de Pekstraat nog.

We moesten naar de kerk. Er was dus een eh een een kerkdienst.

De kerk was eh gegerenoveerd, of of weet ik veel, hij was verbouwd.

Enne, die zou dus officieel dus weer ingewijd worden, of zo, hoe noem je

dat, door de deken der eeeh, eh, hoe, zo, zo heet dat, dat is dus de

knaap die boven eh boven de pastoor staat, zeg maar, die is toen gekomen.

En dat was een hele belangrijke dag, dus dan moesten we vroeg in

de kerk zijn, half acht denk ik of zo, wat zal het geweest zijn?

Jaja, toen zijn we dus moest ik vroeg de deur uit.

Maar 't was vv vv ik weet niet, het was vvvolop zomer was het he? Ja. Eh.

U was eeh. Kunt u nog eh, kunt u nog vertellen hoe ou, hoe oud u was?

Ja ik ben in januari ben ik eh tien geworden, dus eh, tien en een half jaar.

J.. eh 'n klein rotjoggie nog maar he?

Ik weet ik denk dat ik in m'n korte broek en m'n overhemd naar de kerk ben gegaan.

En 't was prachtig weer. Want ik heb ook later nooit me me, me me, me jack gemist of zo. Di di de.

Nee.

Want u ging met eh, hoe hoe ging u ging u eh, in gezelschap er heen (xxx).

Nee, lopen alleen. Dat was tien minuten lopen naar de kerk. Dat was niet zo ver.

Camera loopt weer.

Uit wat voor een gezin komt u?

Nou, een eh, wel een gezellig gezin. Met eh, we waren met vijf kinderen.

Ik ben de oudste en dan een zusje, een broertje, nog een zusje en nog een klein broertje.

Maar die is niet oud geworden, die is maar anderhalf jaar geworden.

Dus waren we nog met vier kinderen. En ik weet niet wat ik daar dan nog meer van moet vertellen.

En, en uw ouders? Waar, wat was hun eh, waar kwamen ze vandaan? Van wat voor achtergrond?

Mijn moeder die was eh, een geboren Amsterdammer, Amsterdamse. En mijn vader die kwam uit Friesland.

Maar die is met zijn ouders eh, nog voor de Eerste Wereldoorlog

naar het Westen gegaan, omdat hij in Friesland geen werk meer had.

En hij had een zwager, die werkte op Zorgvlied aan de Amsteldijk, een grote begraafplaats.

Als als eh, als grafdelver eigenlijk.

En hij zei: "Nou, hier is wel werk voor je." En toen is mijn grootvader

gaan werken b, op een eh, op een landgoed dat heette Rozenoord.

Als tuinman ook. En mijn vader was toen een jongen van tegen de twaalf jaar.

Daar komt dan nog bij: je had vroeger geen leerplicht, dus hij is eigenlijk

van school gekomen, zonder loffelijk ontslag, zoals dat vroeger heette.

En toen hij hier werk wilde zoeken, dat was bij eh, dat heette toen denk

ik nog Van Vlissingen of de Nederlandse Fabriek, dat is het latere Werkspoor

geworden, werd hij niet aangenomen omdat hij geen loffelijk ontslag had.

Hij loopt.

Hoe oud was u toen de eh oorlog uitbrak?

Eh, 1940 he? Eh, zes jaar.

Zes jaar. Waar woonde u toen?

Op. In de Eksterstraat. Eksterstraat 21. Beneden.

En wat was dat voor een huis?

Benedenhuis.

Daar hadden we, denk ik, een slaapkamer beneden en nog een slaapkamer boven kan ik me herineren.

We een trap op gingen. Dus eh. En daar woonde mevrouw Steenman boven.

Die had iets aan haar ogen, kan ik me ook nog herinneren, ja. Gekke dingen, he.

En wat was dat voor gezin hoe, waar u uit (onverstaanbaar)

Oh, die mevrouw Steenman, die was. Die had geen man, meen ik te weten. En die had twee zoons.

Dat is het enige dat ik weet. Ouder dan ik. Dus mm, 16 of 17 jaar.

En jullie gezin? Hoe zag dat eruit?

'k Had drie broers he? Dus m'n jongste broertje, die is van eh, '37.

Dus die was vier, nog niet eens he? Vier? Nee, drie. En nog een broer die was daar boven.

Die was dan, vijf he? Die is van '36. En dan ik. Zes was ik, ja. Zit wat dicht op elkaar.

En dan had ik nog een oudste broer, he. Die was van 1930. Dus die was tien.

Een jongensgezin.

Ja, alleen maar jongens. M'n moeder zei wel: "Dan heb je vier jongens, dan raak je er vier kwijt.

Camera loopt. U praat alleen met eh Marije, he?

Ik betaant (?) Tuurlijk.

De camera eh e niet naar kijken. Niet

’t niet.

op letten. Ik zeg niets.

Oh, hij ((volle lach).

Camera loopt.

Ja.

Hoe oud was u toen de oorlog begon?

Toen de oorlog begon was ik eh vijftien of zestien, he? Veertig, drie en twintig. Zestien jaar.

En waar woonde u in Noord?

Toen woonde ik op de de Floraweg nummer 21. Dat heette, heet nu het Floradorp, toen was het De Rimboe. En waarom was het De Rimboe? Als dat interesseert? Omdat het een. Daar woonden alleen maar werkelozen, haast kun je zeggen, he? En, dat was of communist of socialist. En eh, veel asocialen. En aan de rand ervan, de Floraweg, de Kamperfoelieweg, Sneeuwbalweg, die rand dat waren dan de mensen die werkten allemaal. Er zat ook verschil in de huur. Waren allemaal dezelfde huizen, maar langs de rand waren de huren zes gulden. En die binnen die waren drie en een halve gulden per week.

ar goed, da-dat hoorde bij het leven. Dat heb niks met discriminatie te maken. Tegenwoordig noemen ze alles discriminatie, maar dat was niet zo.

l leeg. En het merkwaardige is: er is geen lepeltje niet teruggekomen. Dus allemaal weer teruggekomen. En kijk die solidariteit ondanks alle armoede, ondanks dat wij katholiek waren, dat was enorm. Dat was groots, ja, dat’s wel leuk.

‘k wil daar zo meteen nog wel eh op op doorgaan op dat bombardement zelf. Maar eerst ben ik heel benieuwd wat u eeeh in, zo in de oorlog deed? Als zestien?

rd je gekeurd en je werd goedgekeurd. En eh, je kreeg meteen een opgaaf en dan moet je naar Duitsland, en naar Berlijn, enzovoort. Meer was niet te doen. Alleen ik heb 14 dagen uitstel gekregen door ’t bombardement, want m’n zusje?

er niet. Zo ging dat.

Ja. Wil daar zo nog even op terugkomen. Maar, de, u woonde eh in Noord en en u wist de Fokkerfabrieken staan eh

Ja, vlakbij.

’n eh doel woonde?

Camera loopt.

Weet u nog waar u uh, in de Ritakerk zat en met wie op die 17e juli 1943?

Uh. Waar ik zat? De plek waar ik zat?

Ja, kunt u dat dus uh nog terughalen? Waar, kunt u dat beschrijven, welke plek in de kerk?

nd dus 25 jaar. En uh, wij zaten met de school, hele school, in de kerk. En, waaronder dus twee jongere zusjes van mij en mijn moeder, die was ook mee.

Was dat normaal dat uh, dat de ouders erbij waren?

Nee, in dit geval omdat de kerk 25 jaar bestond was er feest. En uh, nou ja, de, en de parochianen waren natuurlijk sowieso uh, aanwezig, maar ook heel veel ouders van schoolkinderen.

è?

Ja. Nou, de mis uh, begon om negen uur. En het was, uh, uiteraard 17 juli. Stralende zomerdag en het, uh, uh, ja, feestelijk gevoel uiteraard. Je had feest en het meeste uh, prettig was uh, dat ik een nieuwe jurk had gekregen. En dat was heel bijzonder, want groot gezin en het was oorlog. Maar voor dat feest had mijn moeder een nieuwe jurk voor me gekocht.

Hoe zag die eruit?

Uhm. Ja, ik weet niet of het je wat zegt, maar uh, het was een schotse ruit en dan van clockee met een wit kraagje. Nou, dus dat was al heel feestelijk. Nou, en toen zijn we naar de kerk gegaan en uh, dan volgde dus de mis en uh, uh, daar werd. Oh, en de kerk was heel, heel mooi versierd, er hingen allemaal prachtige boeketten bloemen, uh, aan de zijkanten en was natuurlijk helemaal feestelijk. En dan uhm, uh. Nou, dan begon de mis, nou, de mis, klaar. En toen was de mis was, uh was afgelopen en toen ging het luchtalarm. Nou, toen mochten we de kerk niet uit. En toen begon het. (Lachje).

Kunt u dat beschrijven? Wat, wat merkte u? Wat beg, wat begon er?

Nou, uh, het was dus luchtalarm. Ik was uh, wilde gaan zitten. En, dus ik was half geknield en ik hoorde, uh. Ja, wij waren gewend natuurlijk, dat er uh, uh, luchtalarm was en vliegtuigen waren. Maar op de een of andere manier, uh en dat gaat heel snel en dan voel je dat er iets anders is. En, ik weet nog dat ik half geknield zat en achterom keek. Nou, dat was het moment dat de bom insloeg. En ik zag het hele (gebaar) raam achter het uh, koor, zag ik uit elkaar spatten. Nou en ik zat half gebukt en ik voelde op zich. Ja, er kwam van alles op me neer, maar ik voelde helemaal niks.

è?" Raar, wat wie zegt dat nou. Maar eh zo voelde het wel. Nou ja, en toen zei die: "Nee, ga mee de kerk uit".

één gat en daar stond mijn moeder. En mijn moeder hee, had héél dik grijs haar en dat was opgestoken. Maar dat stond heel wijd, uit, heel raar en ze keek ook als een waanzinnige.

En uh. "Mam, mam", zei ik en dan keek ze me aan. Ze zag me niet eens hoor en zei ze: "Ik zoek mijn kinderen. Ik zoek mijn kinderen". En zei ik: "Maar ik ben ook een kind". Nou, dat hoorde ze gewoon niet. Nou ja, en toen moesten wij dus, uh. Toen zou die man van de luchtbescherming ons naar huis brengen. Uh, maar, moesten we de brug over en ik durfde niet, want dan moest ik naar ons huis en daarachter waren de scheepswerven en de dokken. En ik was als de dood, dat daar ook, uh. "Die gaan ze ook bombarderen", riep ik. Nou ja, toch daar naartoe gegaan. En uh. Nou, dan kom je daar die straat in. En uh, ie, iedereen staat op straat en je, je s, je bent (gebarend rond gezicht) helemaal vol met gruis en troep. Nou en uh.

è (lachje). Heel verhaal nog, heb ik nog (lachje).

Nou, ik wil dat straks verder nog wel horen, nog verder. Maar er zijn ook een aantal uh, uh, momenten in uw verhaal waar ik ook nog wel meer van wil weten. Uhm, want u vvv,

(xxx)

U vertelde dat u, uh, in de kerk over, ja, bewapening van toen

Camera loopt.

Wat voor gezin eh, komt u uit?

Eh... vader, moeder, ehm, oorspronkelijk 6 broers en ik was het 7e kind, een meisje.

En hoe oud was u toen de oorlog begon?

2 jaar. 2 jaar, ja.

En welk, welk adres woonden jullie toen?

è, in de Johan Coussetstraat. Ja. Daar ben ik ook geboren.

En en en toe z, en en toen? Toen zijn jullie xxx

En toen zijn we naar Tuindorp Oostzaan verhuisd en ehm, (schraapt keel) op Pleyadeplein, hebben wij er gewoond.

En was er, waren jullie een eh bemiddeld gezin of?

Nee nee, mijn vader was oorspronkelijk eh diamantbewerker. Maar met de crisisjaren was er geen eh droog brood in te verdienen.

Dus toen heeftie van alles gedaan en werkeloos geweest ook en toen istie omgeschoold en toen istie eh metaal eh bewerker geworden en toen istie bij Fokker gaan werken. In Amsterdam Noord. Ja. Vandaar datie dus ook naar Amsterdam is verhuisd. Ja.

… Tuindorp Oostzaan eerst?

Eerst ja en toen naar de Van der Pekstraat.

En ww als, als nou 2 3 4 5 jarige de eerste jaren van de oorlog. Hoe, hoe was dat voor u? Had u als kind al door dat het ehm ja dat er gevaar dreigde?

è ve, verkend of, of hoe ze dat deden. Enne nou d'r was daar afweergeschut. En eh maar d'r vloog ook wel 's eh, dr ging ook wel 's iets mis dr is in Tuindorp Oostzaan ook wel 'ns 'n keer 'n bom gevallen.

En dan gingen wij onder de trap zitten. Ja, ik denk dat ik toen een jaar of 3 was. Weet, kan ik me niet zo heel veel van herinneren maar 't was wel spannend. En angstig natuurlijk.

Gingen jullie dan met z'n allen onder de trap zitten?

Ja. Ja. In de buurt of in de buurt van een trap in ieder geval. Het scheen daar eh, het scheen daar wat eh veiliger te zijn. Maar toen werd het zo eh, gebeurde het zo vaak en toen werd m'n moeder nogal erg angstig en die wilde dan meer, bij die Fokker vandaan, meer naar de stad toe. Dus toen zijn ze in eh, Van der Pekstraat gaan wonen. Ja.

Ik zit heel even te denken aan de het la, geluid wat ik op de achtergrond hoor.