Porgel & Porulan in het verzet

Hoewel maar weinig bekend, waren er tijdens de Tweede Wereldoorlog ook joden actief in het verzet. Zij zaten onder meer in communistische en sociaaldemocratische verzetsgroepen, bij de Ordedienst en hadden een rol in de Februaristaking van 1941.

De ‘PP-groep’, vernoemd naar de fantasiebeesten Porgel en Porulan uit het clandestien verschenen nonsensrijm van Cees Buddingh, stond onder leiding van Bob van Amerongen en Jan Hemelrijk. Beiden hadden een joodse vader. De verzetsgroep was gespecialiseerd in hulp aan joodse onderduikers en redde waarschijnlijk enkele tientallen joden (vooral familie en vrienden) het leven. Bob van Amerongen hield zich bezig met het onderbrengen van mensen en Jan Hemelrijk specialiseerde zich in het vervalsen van persoonsbewijzen. 

De groep kreeg steeds meer werk naarmate de oorlog vorderde. Er kwamen daardoor steeds meer leden bij, afkomstig uit de eigen kringen. De meeste leden hadden een joodse achtergrond, zoals binnenhuisarchitect Ab Stuiver en acteur Rob de Vries, maar er waren ook niet-joodse leden, zoals Tini Israël en haar vriend Karel van het Reve. Aan het eind van de oorlog was de PP-groep uitgegroeid tot een hechte organisatie met 19 kernleden, grotendeels oud-leerlingen van het Murmellius Gymnasium te Alkmaar, waar Jan en Bob op school hadden gezeten, en het Vossius Gymnasium te Amsterdam.

De PP-groep was één van de 38 Amsterdamse verzetsgroepen die zich in 1944 verenigden in de federatie Vrije Groepen Amsterdam (VGA). Het was pas bij deze gelegenheid dat Jan Hemelrijk de groep de naam PP-groep gaf; alle groepen moesten een schuilnaam kiezen. De 38 groepen, waarvan zo'n 20 % van de leden een joodse of half-joodse achtergrond had, speelden al voordat de LO (de landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers) in de zomer van 1943 in Amsterdam actief werd, een actieve rol bij de hulp aan Amsterdamse Joden.

De vijf geïnterviewden - Dineke Broers-Hemelrijk (zus van Jan Hemelrijk), Mark van Rossum du Chatel (lid PP-groep) en Bob van Amerongen en zijn onderduikers Jaap Lobatto en Miep Gompes-Lobatto - vertellen over hun ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De interviews (opgenomen 2008-2009) zijn verwerkt in de documentaire en het boek 'Fatsoenlijk land' (2013) van Loes Gompes.