’n vieren toen de razzia begon.

hterwacht dat de buren ons, als het ware, verraden hadden. En zodoende kwam die Duitser naar boven. Anders had hij misschien niet boven gekomen.

rlijk allemaal heel zachtjes natuurlijk want alles van dat voetbalveld, het stadion uit, door de Oranjeboomstraat. In rijen van drie.

oen hupsakee, viel man plat, natuurlijk, neer. Maar goed, we hebben daar de hele nacht gezeten natuurlijk, soms zelfs een beetje zitten dutten.

n. De één ging met z’n billen buiten zitten en de ander met z’n mannelijkheid naar buiten. Maar die mof die stond op die treeplank en met z’n geladen geweer op die treeplank met die trein hè.

hadden. En wat wil het geval? Hupsakee, er weer d’r in en weer die trein in en alles.

llemaal stro en alles. Daar lagen we in een lokaal met, ik schat, vijfendertig man. En daar moesten wij rondom bij. Na verloop van een paar dagen kregen we daar altijd brood.

k gaan graven. Nou, ik was gebroken en alles! Nou ja, ik deed het dan natuurlijk ook wel een beetje rustig aan en alles. En mijn broers en zwager die stonden er ook bij en alles. Maar die stonden, en ik rook natuurlijk graag, maar een sigaretje was er natuurlijk niet bij.

erug naar het Lager. Nou, dan kwam je dan. En het ging dag in, dag uit, ging dat zo door en dat was…. Onderweg was er een broodbakkerij. En dat was met van die houten deuren en dat hadden die jongens natuurlijk in de gaten.

Nou, en iedere keer vlogen die jongens die bakkerij binnen en dan pikten ze daar een paar broden. Want die stonden daar allemaal opgesteld op een soort kar. En een paar broden. Nou, daar wachtten ze natuurlijk op. Dat hadden die Duitsers natuurlijk ook gezien en die kregen zo een pak op hun sodemieter. De ene dag lagen die broden er nog en de andere dag was die deur dicht natuurlijk. Nou ja, dan waren we daar ook wel thuis in dat Lager en dan gingen we weleens de boer op. En dan gingen ik, mijn broers of mijn zwager, ging dan niet mee naar het object. Dus je ging de boer op om wat te eten te halen. Nou ja, die hadden ze in de gaten, mijn broer, die kwam dan als dan de rij naar huis ging wou hij aansluiten en die hebben ze met die uitkijktorens gezien en nou, die ging naar het concentratiekamp. Dus die heb ik nooit meer gezien.

toen kwamen ineens een paar heren die uit de stad, Lübeck en die kwamen dan kijken of er ook nog vakmensen bij waren, in Bentheim.

ijns en andere, diverse beroepen gingen mee. En met een bus gingen we naar ‘Stadtwerke Lübeck’. Ik denk: ‘zo dat is gelopen’. Wij dachten: ‘Waar komen we terecht?’ Ik wist geeneens dat we in de fabriek gingen werken. En daar kregen we voor betaald, zoveel procent.

n daar, als het ware, nog wel een grijpstuivertje uitgekeerd hoor van de Duitsers. Dus wij hadden het tamelijk goed.

opengegooid werden. ‘Kijk eens jongens, wat is er nou weer aan de hand?’. Kwam die directeur, die directeur van die fabriek… Want in die fabriek hingen allemaal schilderijen van Hitler, Seyss-Inquart… Allemaal van dat soort van die kopstukken, hingen allemaal schilderijen.

gen goed betaald bij die Canadezen en we hadden volop te roken en alles. Nou, en toen hadden ze… Toen hebben wij gezegd, met z’n drieën, we hebben toen veertien dagen doorgewerkt en daar veel plezier gehad.

n dan kwamen we in Delfzijl, kwamen we aan, met die bus. Maar daar bij de grens moesten we eruit, want daar bij die bussen gingen terug naar Duitsland.

n de trein in. Van alles hadden we. En toen kwamen we dan in Rotterdam aan. Dan zagen wij dat er trams klaarstonden met vlaggetjes.

En dat we daar als het ware opgevangen werden en dat we dan gebracht werden naar, zogezegd, naar huis. Nou ja, ik kwam aan vlakbij de Violierstraat, de Andriesstraat. Ik hoefde nog maar een paar stappen te lopen. En mijn moeder wist al ondertussen dat ik onderweg was.

Zal ik even een glaasje water voor u pakken? We stoppen even.

…. Nou ja, leuke avond hè.

Ik was 15 toen ik het eigenlijk, maar dat is pas later.

Ik kom uit een gezien van toenmalig acht kinderen.

Eh, er was, ja, sorry… Ik weet niet waar ik moet beginnen.

Gewoon opnieuw beginnen.

Ik kom uit een gezin van acht kinderen. Eh, er was natuurlijk geen eten. Waar was ik gebleven?

Uw vader ging op de fiets naar de Eilanden?

Die ging naar de Eilanden voor ons om eten te halen, maar er was

natuurlijk op de Eilanden op een gegeven moment ook niks meer.

Ik herinner met dat hij toen in november en dat is.., dat is een

ding wat op mijn netvlies staat: kwam hij terug met een kilo uien.

Hij ging voor de kachel zitten wat we nog een beetje brandstof hadden.

Hij ging die uien schoonmaken en die at hij helemaal alleen op.

Waarvan ik toen dacht “wij zijn er toch ook nog?!”. Goed, dat.., dat gaat voorbij.

Dan komt die 10de november waardoor mijn broer dus uit huis gehaald is.

Mijn vader was inmiddels 45, dus die hoefde niet mee.

Eh, wat er tussen die tijd gebeur.., gebeurde weet ik niet,

maar op 1 januari 1945 is mijn vader op straat in elkaar gezakt.

Mijn moeder was, dat wist ik toen nog niet, die was ook zwanger van mijn jongste broer.

Maar dat is een verhaal wat later is.

En toen moest ik als 15-jarige moest ik mijn vader gaan opzoeken ergens waar hij dan op straat lag.