van herinneren, omdat je toen ook de honger aan zag komen bij een aantal mensen.

honger, dan ga je erop af, ook al ben je nog zo klein.

Ik kan me heel goed voorstellen dat, als je honger hebt, dan wil je eten.

was in de […?]straat, de Mariastraat, de Kortlandstraat, er was overal honger.

Natuurlijk, je hebt honger, maar voor de rest… zij hadden veel meer met

Hij wilde niet hebben dat zijn gezin honger had.

Die was één met de natuur, die zei ook gewoon ‘natuurlijk, ze moeten leven, maar als je honger

Voelde u de honger ook fysiek?

Maar door de honger, en dan zie je het en dan pak je gewoon zo’n stuk brood of je

maar net aan, dan waren ze zuur of wat dan ook, maar je had honger.

Dan heb ik ook gezegd: als je honger hebt, dan kun je wel eens dingen doen…

en als er dan met de Duitsers geheuld werd, als je honger hebt dan doe je dat.

En dan, voor ons was hoofdzakelijk die honger en dat je je vader dat was niet elke

Hij zei gewoon ‘je hoeft geen honger te lijden, als een ander

Het was natuurlijk niet alleen de honger, het was ook financieel dat de mensen het niet aankonden.

Het waren, er zijn in Amsterdam heel veel mensen van honger gestorven, ja.

Ja, ja want er zijn er honderden gestorven van de honger, ja.

dus het was zo als je gegeten had nou binnen vijf minuten had je weer honger.

het in mijn hart heel erg want die mensen hadden natuurlijk ook erge honger.

En u kon ook zien dat zij ook eh honger hadden kon, hoe was dat?

oh dat kind heeft honger hè, want dan zou ik wel even naar de keuken gegaan zijn.

Eh heeft u zelf honger gehad?

Ja, we hebben allemaal honger gehad, ja.

Wat ik net…als ik net zei ja als je gegeten had na vijf minuten had je alweer honger.

mee eens, het is meer dan de middenmoot maar ja die hebben ook honger.

Dat weet ik nou niet, ik denk het wel. Ik denk het, ik denk het wel maar dat zou ik niet weten. Ik weet wel dat we heel erge honger hadden en dat mijn vader ook wel eens onderweg flauw viel van de honger, gewoon plat viel. En dan verder alleen suikerbieten. Mijn man, die vertelde, die aten weer tulpenbollen, wij aten suikerbieten.

U had echt honger, voelde u dat in uw lichaam?

’s avonds, naar je vriendinnetjes en dan ga je weer spelen. Maar je had wel echt honger, ja.

Waarom at u die op? Had u nog honger?

Ik had altijd honger.

Altijd honger.

gen we meestal zitten, want dat was het sterkste punt in huis. Dus ja, dat was altijd spannend. En mijn vader die ging dan – en dan praat ik over verder in de oorlog – die ging dan op eten uit, want wij hadden honger hè, echt honger.

’44. Mia is in juli geboren ’44. In de kinderwagen. En het was ’44, december. Dus dat klopt. Dus die hebben ook een schoteltje gekregen. Want ze deelden – het was natuurlijk heel weinig – en toen gingen we teruglopen vanuit Rotterdam weer naar Schiedam. En dan had je weer honger.

’n kachel, zo’n potkacheltje in de oorlog, en dan een plaatje erop en dan ging ze die bietenkoekjes ging ze bakken. Ja, wij hebben honger gehad, hoor.

Echt honger?

Hoe voelt het om honger te hebben?

Het had niets met de honger te maken?

wel van een Fokkertje. Dus wat dat betreft heeft de oorlog wel diepe indruk op de kinderen achtergelaten. Nog afgezien van de honger die je naderhand gehad hebt.

Zoet, het smaakt ontzettend zoet. Je kreeg wat maagvulling. Maar nogmaals: als kind heb je alleen maar honger en dan eet je wat er te eten is. En je wordt niet geacht - en dat deed je ook niet - je dacht er niet bij na.

Hebt u echt honger gekend?

Hoe voelt het om honger te hebben?

k gekend, ja. Dat is ook een van de redenen waarom ik – als iemand zegt ‘ik heb honger’ – dat ik dan bijna geneigd ben om te gaan zeggen ‘je hebt geen honger, je hebt trek.’ Heb maar eens echte honger, dat wens je niemand toe, hoor. Dat zou ik niet willen.

Die hadden het heel hard nodig. Maar je had zo weer honger hoor.

Het is...daar hebben we echt honger geleden.

Nee, wij hebben daar heel veel honger geleden.

En toen kwam die, echt die hongersnood voor de zusters. Die hadden echt honger.

Die het nodig hadden. Ze hadden het allemaal nodig. Ja, toen hebben ze echt honger geleden.

Maar eh het was tijd dat ik ook weg ging daar. Is echt honger geweest.

Dus en dat is, maar ja verder, ja en dan wij konden ze altijd wel wat te eten geven, wij hadden altijd te eten, want wij hebben nooit honger gehad ofzo.

En dan, nou gingen we weer terug. En dan kreeg je daar lekker te eten, dat was wel lekker ja. Maar zelf thuis heb ik ook geen honger geleden, ik heb trouwens nooit honger geleden hoor, in kostschool ook niet, ook niet echt nee. Ja soms wel eens trek, maar dat was gewoon, over het algemeen heb ik echt geen honger geleden.

Waren er mensen in Schoonhoven die wel honger leden?

Nou, ik denk meer de mensen in de grote steden natuurlijk. En de verzetsmensen en ja, en de Joden, dat is natuurlijk, en de mensen in de grote steden die echt honger geleden hebben in de hongerwinter natuurlijk. Maar ik zeg, in mijn kleine kringetje weet ik echt geen mensen die geleden hebben, zwaar geleden hebben onder de oorlog, nee hoor.

Maar toen eh ja mijn geld had ik, en voor honger of eh dorst, ik naar zo’n

Hij kwam dus ook bij de bank, hij had dus ook honger en dorst, en ging ook naar die lunchroom.

dus eh in de oorlog heb ik als assistent geen honger geleden he.

Waren er patiënten die honger hadden?

Maar dat ze met honger binnen kwamen? Of met een hongeroedeem of.

Ja. Dus die had ook honger

Honger ja

Hadden jullie honger

Honger! Je liep te rammelen van de honger natuurlijk

ja wij hebben echt heel erge honger gehad, dat wel.

Mijn moeder die is echt haast dood geweest van de honger.

hadden honger terwijl anderen bij wijze van spreken nog aan de pudding zaten.

En wij stierven van de honger. Dus wij namen iedere keer, dan zat je die kokos te eten.

konijn, maar als kind had je altijd honger natuurlijk, dus dan gebeurde het vaak

“Je had nog eigenlijk uh… niet zo’n honger dat je nou lekker vond, hè.”

“En heeft u honger geleden?”

“Ja, wij hebben wel honger geleden, ja.

U voelde zich ook ziek? U had niet alleen honger, maar u voelde zich ook ziek.

Ze zeggen wel ‘als je zo’n honger hebt, eet je alles’. Nou, niet helemaal waar.

‘Hoe, hoe, hoe… ik heb zo’n trek, ik heb zo’n trek, zo’n honger! Wij kregen allemaal stukjes kaas.

daar iedere dag mocht komen eten, dus zij heeft nooit geen honger gehad.

honger als we toen hadden, maar dát kregen we niet naar binnen.

Dat was vuiligheid, echt. Ja echt: zo’n honger als je had, maar dat kreeg je niet naar binnen.

Of komt doordat er thuis niks meer was, dat je geen eten meer had en je honger had en het daar

Dan moet je eerst weten wat honger is, dan doe je dat niet.

Ja als je bijvoorbeeld honger had gehad of dit of dat dan had je dat misschien wel gedaan.

Nee, want jullie hadden geen honger. Jullie hadden het goed eigenlijk

En nu krijg je zelf honger, wat anderen al jarenlang gehad hebben.

En kijk de honger, die kameraden..Ik weet niet. We waren geloof ik in een kamp of zo.

er was niemand, dan gingen we als de duvel met ons vinger zo door het vat heen om er zo nog wat uit te halen. Door de honger.

Ja, had u honger?

Ja, je had de hele dag honger.

Ja, door de honger. Dan kreeg ik een gat in mijn hiel, of beide hielen, en dan kwam er wildvleesvorming.

Doden vanwege de honger.

Doden vanwege de honger.

Aan die zielige honger, die honger eh lopers, die hongerlijders.

En nou ja dan was ik ook thuis. En toen kwam eigenlijk het ergst nog, de honger. Dat was dan in ’44.

En toen kwam de honger, jullie hadden ook honger

Jawel dat wel, maar ja daar kun je je honger niet mee stillen. En zeker niet dagelijks.

’n Hongerwinter. En als je je daar dan goed doorheen slaat en dat wij nooit honger hebben gehad en nooit ook maar een suikerbiet of een bloembol hebben hoeven eten. Altijd schoenen hebben gehad, altijd kleding

Ja, dat is een eh, terwijl je de mensen op straat zag omvallen van de honger, mensen zag sterven van de honger. Ja, dat de onderwijzer smeekte of we alsjeblieft aardappelschillen mee wilden nemen want zijn moeder ging dood van de honger. En als jij dan altijd voldoende te eten hebt, ja, zelfgebakken brood en boerenboter en ja

è. Ja, anders dan anders hè maar eh nee honger hebben we niet gehad. Hè, dat is eigenlijk pas de laatste twee jaren en vooral het laatste jaar hè, is dat gekomen en dan vooral natuurlijk in de grote steden.

’n tweeën die examen moesten doen hè. En toen ben ik in augustus dus naar Amsterdam gegaan. En dan moet ik ook zeggen, in ’43 was de honger in Amsterdam nog niet zo erg. Ja, in het begin toen toen ik daar kwam, maar ja dat werd natuurlijk gauw anders.

…) Daar daar weet ik niks van nee, daar weet ik niks van. Ik weet wel dat Gennep dus ook geëvacueerd is hè, maar ze is niet in ieder geval niet aan ze is gestorven aan TB, ja. Ja, en ja dat is door de honger gekomen hè, wij hadden ook zeven zusters die hongeroedeem hadden, ja.

“Hm. Want jullie hebben, hebben jullie honger geleden?”

“Je bedoeld, ze hadden zo’n honger gehad…”

Nou een kwartje. Dat, dat werd gif verkocht. D’r was honger.”

“En hebben jullie honger geleden?”

“Iedereen had honger.”

“Ja, ja, ie-iedereen had honger, ja. Ja, gingen we naar de Badkapel.”

“Ik viel van de fiets van de honger en van de ellende. Ik was gewoon op.

zo goed mogelijk te doen en we hadden dus ook honger en het was… maar

Maar het, het, het was, het was honger maar het, het, het was niet zo van dat wij, dat

“Hebben jullie erge honger geleden?”

“Ja echt honger geleden hoor. We hebben alles verruild.

“En dan, en dan had je de hele dag geen honger.

Hij heeft honger gehad, toen ik bij hem thuis kwam waren alle ledikanten verbrand en de schutting.

Maar je moest als samenleving ook zorgen dat dat die onderduikers niet van honger omkwamen.

Die hadden honger en mijn schoonvader ging op hongertocht en mijn man heeft ook van alles opgehaald.

zo lekker, maar dat vond ik niet zo erg want ik at toch wel, als ik honger had

Van het denken kon ik ook niet slapen en van de honger niet.

‘Warum gehen Sie da?’ Ik zeg ‘omdat ik sterf van de honger!’, zei ik toen en

. [lacht] Dus ja… honger heb ik wel geleden, ja.

Hoe voelt dat, om honger te hebben?

Ja, er was honger.

En dat waren die Italianen. Doorrijden. Hij zegt ‘Chef, we hebben honger.

We hebben honger.’ ‘Ik zal daarstraks wel brood meenemen.’

Van: ‘Jongen, denk erom!’ Maar hij had dus medelijden met de jongens. Zij hadden honger.

Dat hongeren had je eigenlijk heel de dag, je had de hele dag honger. Maar er was niet veel.

Hoe voelt dat, om honger te hebben?

Nou ja, je had vreselijke honger, het smaakte wel, hè het was te eten, dat was het.

, toen heb ik verschrikkelijke honger gehad. Ja want je liet die kinderen eten. Je was we hadden het ook nog druk hoor want ze moesten plassen en je moest ze wassen en eh ja ze moesten wat e..ja het was toch en heel druk gedoe met al die kinderen.

Toen zijn we de volgende dag gevaren en toen kwamen we op Urk aan en eh dat was de bestemming, en we werden ontvangen door de dominee van Urk, en die eh nou dat was fantastisch die mensen stonden klaar en de wijkverpleegsters waren; die had die baby al weg voor ik pap kon zeggen. En die kinderen werden allemaal zo ondergebracht en toen werden wij uitgenodigd of wij een boterham wilden eten. Nou daar stond een tafel gedekt met brood, en we zaten allemaal, we zagen scheel van de honger, toen wist ik wat honger was of trek, laten we wel wezen. En toen zei die dominee die hield een gebed, hij wou nog even vragen of we nog even geduld hadden, want het beleg kwam eraan. Mijn vriendin zat naast me en die zei: ik vreet het zo allemaal op. Ha ha maar nee hoor, we hebben keurig gewacht op het beleg. Zo lekker heb ik nog nooit ha ha.

En heeft u zelf veel honger gehad of bent u er aardig doorheen gekomen?

Nou we hebben veel honger gehad ja.