Waar en wanneer bent u geboren, in welke stad

Ik ben geboren in België, in Antwerpen.

Want mijn vader en moeder, die kwamen uit Amsterdam, maar ze hadden geen werk,

dus zijn wij verhuisd naar België, daar zijn ze getrouwd en daar ben ik geboren.

Hoe heten uw vader en uw moeder moeder en wat deden ze voor beroep.

Mijn vader werkte als diamantslijper, toen is hij heel erg ziek geworden hij had TBC

en hij mocht niet meer werken als diamantslijper, maar dat was toen in Amsterdam.

Maar andere werk had hij niet.

Dus mensen zeiden: goh goh, u moet naar België gaan, daar is heel veel werk.

Dus oké, we zijn naar België verhuisd. Maar ze waren nog niet getrouwd hè. En daar kreeg hij werk.

En mijn vader is weer teruggegaan naar Amsterdam en daar zijn ze getrouwd

en toen ze met z’n tweeën verhuisd naar Antwerpen en toen werd ik geboren.

Wat deed uw moeder voor werk?

Vroeger werkte ze in Amsterdam, bij de Bijenkorf, want tafelkleden, lakens en alles, verkocht ze.

Maar waar woonden uw ouders in Amsterdam?

Dat weet ik niet, ik heb geen idee waar ze toen woonden.

Wanneer zijn ze naar Antwerpen verhuisd?

Ik weet het niet precies wanneer, ja dat is 1 jaar voordat ik geboren werd.

Maar mijn vader, hoe lang hij daar gewerkt heeft, ja, nee dat weet ik niet.

Waneer bent u geboren? In welke stad bent u geboren?

Wanneer ben jij geboren en in welke stad?

Ik ben geboren op 18 december 1941 in Amsterdam.

Kun je iets vertellen over je ouders en je achtergrond?

Ik ben geboren op 18 december 1941 in Amsterdam.

Ik woonde in Oost in de Tilanusstraat nummer 27, op twee hoog.

Mijn hele familie was natuurlijk Joods.

In de oorlog, nou, mijn vader was koopman in de zakhandel en mijn moeder… dat weet ik niet.

Die was huisvrouw, denk ik. Dat weet ik niet meer zo.

Vroeger heeft ze wel gewerkt, maar in de oorlogstijd is er een hoop gebeurd.

Mijn ouders wilde mij en mijn zus, ik heb ook nog een oudere zus: Lenie.

We waren allebei doof, en ik weet niet of het nu echt erfelijk was of niet. Volgens mijn vader niet.

Maar volgens mij wel, want ik zag dat er toch in de familie wel wat doofheid zat.

Maar goed, dat is niet zo belangrijk. Wij met z’n tweeën mochten niet mee naar het kamp.

Mijn vader wist dat het een dodenkamp was, en dat wilde hij niet, we waren nog heel klein.

Dus werd er gesproken met verzetsvrienden, goede vrienden,

en er werd afgesproken dat ze ons zouden helpen onderduiken.

Op een dag kwam er een razzia in de Tilanusstraat, en ik had

afgesproken met een vrouw van 1 hoog, een mevrouw uit Suriname.

Ik zag er ook donker uit, en paste beter bij dat Surinaamse gezin.

Mijn zus was veel blonder, mijn zus zat boven op drie hoog. We woonden op twee hoog.

Wil je wat vertellen over je gezin, waar kom je precies vandaan, wat is je achtergrond.

Vertel daar eens over.

Sorry, maar ik begrijp je niet. Wat bedoel je? Mijn familie is Joods.

Mijn moeder heette Elly, maar dat was haar roepnaam. Maar werkelijke naam was Ester Sara.

Mijn vader heette Sal. Ik heet Eduard Leuw, ik ben ik 1942 geboren, ik heb twee zussen.

We ze allemaal samen ondergedoken, wel op verschillende plaatsen, dat wel.

Waren je ouders doof of horend?

Horend.

(Interview wordt stopgezet. Moeilijke communicatie.)

Maar vertel eens wat over jezelf. Waar ben je geboren, wanneer ben je geboren. Wat is jouw naam?

Mijn naam is Eduard, Eduard Leuw. Ik ben geboren in Amsterdam in 1942, in september.

Wat was de naam van jouw ouders? Heb je nog broers of zussen?

Mijn moeder heette Esther Sara. Mijn vader heette Salomon.

Mijn oudste zus, Rene en Henriette (Bertje). Heel de familie was Joods.

Waren jullie echt joods opgevoed?

Nee, dat niet.

Maar waren jullie doof of horend?

Nee, ik was de enige die doof was. De rest was allemaal horend.

Toen de oorlog begon, je bent toen ondergedoken. Vertel daar eens wat over.

Ik was 6 maanden oud en iemand van de Rode Kruis die heeft mij toen meegenomen naar Limburg.

Kunt u kort vertellen hoe u familieverband is met elkaar?

Mijn moeder en haar moeder zijn zusters. En ik ben geboren in Antwerpen. Anna ook.

En u bent van vroegs af aan met elkaar opgegroeid?

Ja vanaf het begin, ik was de eerste die haar verstaan heeft. Kinderen onder elkaar.

Vertelt u kort even hoe u, bent samen vanuit Mechelen naar Auschwitz gegaan?

Ik kwam in Mechelen en daar heb ik Anna ontmoet. En toen zijn we altijd samen gebleven.

Geen minuut was ze alleen en ik was ook niet alleen. Altijd samen. Het was heel hard.

Want ze mochten niet weten dat ze niet kon horen.

En dat was moeilijk voor alles te vertellen, maar het ging.

Kunt u vertellen hoe u Anna, zij was doof. Het was voor dove mensen heel moeilijk, vertelt u.

En dan riepen ze aan haar dat ze te hard liep, en dan moest

ik haar gauw vertellen anders krijgen we nog slagen erbij.

We waren zo aan elkaar gewend.

Ze begreep alles snel, het was vreselijk, ze miste haar ouders,

ik miste mijn ouders, maar we wisten niet wat er gebeurde.

En op een dag zag ze haar jurk, die haar moeder gebreid had. Ik dacht dat ze wild werd.

Dan dacht ze dat ze haar vermoord hadden, hoe konden ze anders haar kleren gepakt hebben?

Het is niet te vertellen.

Als u op appel stond, de nummers werden afgeroepen, dat u het voor haar moest vertellen.

Wan zij kon niet horen.

Kan je iets over je achtergrond en familie vertellen?

maar dat was zon enorme herrie, door al het gehuil van die kinderen, daarom werden we uit elkaar gehaald. En ik ben toen daar terecht gekomen. Met mijn kinderwagen, met mijn naam en een lijstje en luiers, enz. Mijn moeder kwam drie maal per dag bij mij op de crèche om borstvoeding te geven.

Nou, en ik was, ik had het heel goed bij mijn ouders in Limburg.

geschreven en mij gevraagd of ik jou wilde uitleggen omdat je ouders niet wisten hoe ze dat moesten uitleggen.’

het feit dat ze mijn pleegmoeder is. Toch leek ik erop. Misschien door het opgroeien, ook die spleet tussen de voortanden, hadden we allemaal. Ik vind dat leuke herinneringen, ja.

…

boven. Die was heel blij om zijn klasgenootjes weer te zien en de klasgenootjes waren heel blij om Flip weer te zien. Het was maar 10 minuten, maar goed. Ik heb gehoord dat dat op het bruiloftfeest van mensen die toen in die klas hadden gezeten, dus dat wel een leuke…

Het einde van het verhaal van die vishengel heb ik niet gehoord.

wel verzwakt dat contact. Mijn oom is 25 jaar geleden overleden aan een hartaanval. Mijn tante leeft nog en wordt 91/92. En ik heb een soms drie keer per jaar contact met haar. Alleen op haar verjaardag ben ik er altijd. En soms kom ik nog extra. En dan hoor ik ook over hun situatie enz.

Hoe was de opvoeding in het pleeggezin?

nen toen kwamen al die dingen langzaamaan naar boven. Ik werd me er steeds meer bewust van ook van de gevoelens waarmee ik zat. Dus niet als klein kind maar later.

Hoe ging de communicatie binnen het gezin?

Mijn pleegouders die waren meer oraal. Maar ik had ook geen behoefte om met hen te gebaren. Ik kon ze goed verstaan, ze articuleerde heel goed. En ik nam af en toe dove vrienden van school mee en die gingen dan ergens zitten en dan hadden ze niet eens in de gaten dat mijn moeder doof was. Ze gebruikte het ook meer als een ondersteuning van, niet zozeer als en complete taal. Ik heb verder niets te klagen over mijn pleegouders, helemaal niets.

Hoe voelde het om ineens terug te gaan naar Amsterdam?

eft je wel veel meer een beeld als je ze kunt aanwijzen. Ik zie dat ik veel op mijn moeder lijk ook. Maar hoe ouder ik word, begin ik iets meer naar mijn vader te neigen.

Zou je in een of twee zinnen kunnen zeggen hoe je aankijkt tegen alles wat je hebt meegemaakt?

lij dat ik in de stichting zit.

Wat betekent dat voor jou dan?

Op een gegeven moment is het ook uitvoering. Je hoort een hele hoop verhalen, maar ik wil dat er iets visueels komt, bijvoorbeeld een monument. En ja, daar wachten we echt op. Je moet wachten tot je genoeg geld binnen hebt voordat je dat kunt beslissen.

Ben jij getrouwd, heb je kinderen?

Wilt u iets over uzelf vertellen.

Mijn naam is Lea.

Waar ken je Anna van?

Toen ik op school kwam was ik 7 jaar. En daar heb ik Anna leren kennen.

Dus jullie kenden elkaar niet…

Ik was vroeger horend en op 6-jarige leeftijd ben ik doof geworden,

vandaar dat ik ook pas op latere leeftijd op de dovenschool kwam.

Je bent zelf Joods?

Ja, ik ben Joods.

Uit wat voor gezin kwam je?

Vader en moeder, de hele familie was Joods.

Waren jullie echt een gelovig gezin?

We waren gewoon Joods, niet echt heel diep gelovig dat niet.

Jullie zijn samen opgegroeid op de dovenschool, daar kennen jullie elkaar van.

Wat deden jullie in de pauze? Speelden jullie samen?

We zaten altijd in dezelfde klas.

Jullie zaten samen op een dove school, moesten jullie niet bidden?

Ja, want we zaten op een katholieke school, want we waren de enige Jodinnen in de klas.

Op zaterdag gingen we naar huis, want zondag gingen we naar de kerk.

Maar wij gingen natuurlijk niet naar de kerk.

Wie bent u en waar bent u geboren? Kunt u daar eens over vertellen?

Mijn naam is Wim Binnenhof, ik ben 12 december in 1926 ben ik geboren.

In Rotterdam, ik ben geboren in Rotterdam.

Komt u uit een dovenfamilie, of komt u uit een horende familie?

Mijn vader en moeder zijn horend, mijn broer is doof, ik

ben doof en ik ben nu ook getrouwd met een dove vrouw.

Ik heb twee kinderen en die zijn ook beide doof. En mijn kleinkinderen zijn ook twee dove kinderen.

En mijn achterkleindochter is horend.

U bent in Rotterdam geboren, dus u ging ook in Rotterdam naar school, toch?

Ik zat inderdaad op de Ammanschool in Rotterdam.

Zaten daar ook Joodse kinderen, vertelt u daar een wat over.

Er zaten inderdaad een paar joodse kinderen op school, voor de oorlog speelde we daar gewoon mee.

Maar tijdens de oorlog waren ze ineens weg, we hebben er

niks meer van gehoord en ze zijn ook nooit meer gekomen.

We hoorden er niks meer van.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen dat begon had u

toen heel veel informatie of wist u eigenlijk van niks?

Hoe wist u eigenlijk dat de oorlog was begonnen?

Op 10 mei zei mijn vader, kom opstaan de oorlog is begonnen en ik werd om 5 uur

wakker gemaakt en ik ging naar buiten en ik zag heel veel Duitse vliegtuigen.

Dit is het interview met Henri Zwaal in Ede.

Van wie bent u? Waar bent u geboren en wanneer bent u geboren?

Mijn naam is Henri Zwaal, ik ben 22 augustus 1929 geboren in Rotterdam in de wijk spangen.

Ik ben getrouwd met Corry Zwaal die komt uit Amsterdam.

Ik heb twee kinderen een zoon en een dochter en ik heb 6 kleinkinderen

en drie achterkleinkinderen en daar ben ik ontzettend trots op.

Waar heeft u op school gezeten?

Ik zat in Rotterdam op school op de RMI in 1933 ging

ik voor het eerst naar school, ik was toen 4 jaar.

Tot 1946, maar tijdens de oorlog ben ik twee jaar lang niet

naar school geweest, in die tijd heb ik ook weinig geleerd.

Toen ben ik ook gestopt op school en toen ben ik gaan werken in 1946.

Zaten er ook Joodse kinderen bij u op school?

Ja er waren inderdaad wel een paar joodse kinderen in

Rotterdam, maar ik wist toen niet dat het joodse kinderen waren.

Ik was toen nog heel jong en dat wist ik allemaal niet, allemaal onbewust.

Maar het waren gewoon joodse kinderen.

Maar ik vond het wel vreemd dat ze op een gegeven moment

niet meer naar school kwamen, maar begreep dat niet.

Later hoorde ik dat het joodse kinderen waren en dat ze daardoor zijn afgevoerd.

Jij bent niet joods, kan je iets vertellen over je tijd op de dove school?

Allereerst, ik ben in Amsterdam geboren in 1935, in een katholiek gezin.

We woonden in de Jozef Israëls Kade in Amsterdam, uitkijkend op de Rivierenbuurt.

Vanaf dat ik twee jaar oud was ging ik naar de dovenschool

in Amsterdam in de joodse buurt, op de Ammanschool.

En dat was een openbare school voor leerlingen gezindten, religies, van alle geloven.

Joods, katholiek, het kwam allemaal bij elkaar op die school.

Ik was daar vanaf mijn tweede en ging daar naar school.

Toen de oorlog uitbrak was ik bijna 5 jaar, toen deze voorbij was ik dus bijna 10.

Ons huis, waar ik altijd speelde, van waar ik naar school ging, die route was voor mij heel gewoon.

Wat ik nog heel bijzonder vond is Duitse soldaten in een

grauwe uniformeren, de bezorgdheid van mijn moeder die keek.

De Amerikanen, hun vliegtuigen die overvlogen.

En de Duitsers die de stad overnamen en de honger van de Hongerwinter.

Maar in al die dingen In 1942 en 1943 is mij veel bijgebleven van wat ik toen zag.

Aan de overkant zagen we ‘s morgens gingen we naar de kerk, het was prachtig weer.

En ik zag ineens overal Duitse vrachtwagens voorbij rijden, motoren, en iedereen was heel gespannen.

Ze gingen over de bruggen. Het huis was aan het water. We konden het allemaal zien.

Ze zette de brug af, alles werd afgezet de hele wijk.

En daar zaten de joodse mensen, je ziet die Duitsers daar aan de deur bellen, deuren intrappen.

éon en Emiel Magnus. Léon is horend en Emile is slechthorend of doof. Eerst zou ik graag willen weten: waar komt de familie Magnus vandaan?

Uit Hamburg.

Jullie komen uit Hamburg en bent ook geboren in Hamburg. Kunt u iets vertellen, misschien dat ik eerst aan u vraag want u bent ouder. Dus iets vertellen over de familie Magnus Kort en waar die vandaan komt en wanneer die naar Holland is gekomen.

De familie Magnus heeft dus haar oorsprong in hamburg, heeft daar vele generaties gewoond en ik heb het geprobeerd uit te zoeken. Voor die tijd, of wanneer zij nu naar hamburg zijn gekomen is niet bekend, ook niet bij het bevolkingsregister in Hamburg.

De familie Magnus heeft zeker 8 a 10 generaties is Hamburg gewoond, wij kunnen geen andere stad vinden waar wij ooit vandaan zouden zijn gekomen. Ik spreek nu dus van de Magnussen, de moeder van mijn vader kwam uit Vurt uit Beieren, ook uit Duitsland. Mijn alles vaderlijke zijds kwam uit hamburg en mijn eigen moeder die kwam uit Frankfurt. Beide families waren door de generaties heen religieuze families, en daar is tot op de dag van heden nauwelijks ooit iemand van afgeweken.

Wanneer en waarom kwam de familie vanuit Hamburg naar Amsterdam?

Dat is eigenlijk een vrij logische zaak. Hitler was tussen 1933 aan de macht gekomen. De anti-joodse wet dat werd steeds sterker en schadelijker en steeds angstiger. Je werd op straat lastiggevallen, dus toen zijn de mensen per duizenden vertrokken. Het werd eerst bevordert door de Duitsers en pas later, tamelijk aan het beide, toen de oorlog uitbrak kon je dus al niet meer over de grens. Maar wij konden nog over de grens komen, je mocht niks meenemen. Ik geloof 10 duizend mark per persoon, maar er werd je niks aan de weg gelegd om te vertrekken. En dat begon dus bij ons ook in de familie, bij de zaak van mijn vader kreeg hij steeds meer problemen. Op een gegeven moment moest je gewoon.

Welk jaar was dat?

Eind 1937.

Dus toen is het gezin Magnus, met vader en moeder en hoeveel kinderen?

ë. Maar toen deed de Gestapo een inval bij de, in de zaak van mijn vader en toen begreep mijn moeder dat je dan direct weg moest wezen. Want ze probeerde altijd iets te vinden om je de gevangenis in te zetten. In diezelfde nacht is ze nog vertrokken.

Toen zijn jullie naar Amsterdam gekomen, toen is de jongste broer geboren in Amsterdam. Dat was in 1938?

Klopt.

Wat is er toen gebeurd? U vader had zaken, wat voor zaken had hij?

Hij deed in metalen. Hij kende zijn vak goed en hij kon dat hier vrij vlot en redelijk weer opbouwen, want hij deed internationale zaken. En de familie begon ook ze gelijk Nederlands te leren. Mijn oudere broer en ik gingen naar school en hij was een baby dus, hij deed nog niet veel.

Is hij doof geboren?

Nee.

Niet doof geboren. Hersenvliesontsteking. Dus doofheid komt niet voor in de familie Magnus?

Toevallig is dus mijn oudere broer door een zuurstofgebrek tijdens de geboorte zijn zijn hersens beschadigd en is hij ook doof geworden. Direct vanaf de geboorte. Het si een zeer ongelukkig co-incidence. Maar het is zo.

Wanneer zijn uw ouders er achtergekomen dat u doof was? Was dat meteen?