Mijn geboortedatum is 25 januari 1926. Dat houdt dus in dat ik op dit moment

drieëntachtig jaar ben, in januari word ik vierentachtig jaar.

En je bent Robert Cohen.

Ik ben Robert Cohen. Ik ben vol-Jood en heb altijd in Amsterdam

gewoond, maar tegenwoordig woon ik in Delft.

Wilt u meer gegevens?

Wat je wilt vertellen.

Oké.

Het initiatief is aan jou.

Oké. Ik ben van oorsprong Amsterdammer en mijn ouders hebben een winkel gehad en dat is niks bijzonders,

want je had heel veel buurtwinkeltjes, er bestonden voor de oorlog namelijk geen supers. Trouwens, er

waren ook geen ijskasten, dus mensen kwamen bij ons herhaaldelijk in de winkel. Wij verkochten aardappelen,

groenten, fruit, maar ook chocolaterie, wijnen, u kunt het zo gek niet noemen. Alles wat er verkocht

wordt in de supermarkt en wellicht nog meer, werd bij ons in de winkel verkocht. Mijn ouders stonden

zelf achter de toonbank en u kunt wel nagaan, ik zei net al, er waren geen ijskasten, dus de mensen kwamen

niet één keer in de week bij ons in de winkel om boodschappen te halen, maar die kwamen, ja, om de

dag en soms nog meer. Het is zelfs zo geweest, als de winkel gesloten was werd er ’s avonds om tien

uur of half elf nog aangebeld en dan zeiden ze: kunt u me even een half ons kaas geven of een pond suiker

of wat dan ook, dat was heel gewoon in die tijd. Ons gezin bestond uit vier man, te weten mijn reeds

genoemde ouders en een broer die ietsje ouder was als ik, twee jaar ouder als ik. Ik heb een hele fijne,

Ik zet hem aan. Dit is het gesprek met Jules Schelvis en het is vandaag hoeveel mei?

Dat weet ik niet eens, want ik hou het niet bij. 25 mei?

25 mei tweeduizend

tien.

Ja, het is

Ja.

eh, fijn je te zien, Jules. Wil je even je geboortedatum zeggen?

Ja, mijn geboortedatum is 7 januari 1921. Dus als je snel

kunt rekenen, dan ben ik nu negenentachtig jaar.

Nou ja, in goeie doen [lacht].

Ja, zo mag je het wel zeggen.

Ja, wees maar blij.

Nog helder van geest en nog steeds aan het schrijven.

Prima. Jules, ik wil eigenlijk beginnen met je te praten over je kindertijd.

Kun je daar zelf over praten of moet ik je vragen stellen?

Nou, begin maar om vragen te stellen.

Ja, nu gaat er dus iets mis met die microfoon.

O.

Nu stop ik even, want ik zie aldoor geknipt. We gaan door. Ik vroeg je over

je kindertijd. Wat voor een soort gezin kwam je, Jules? Wat was je vader?

Je ziet dat hij aanstaat hè?

Ja.

We waren vorige keer gebleven bij je kleine gelukje, toen

je je kon voegen bij de drukkers die het kamp verlieten.

Ja.

Dat is eigenlijk het moment waar we waren aanbeland in

je verhaal en nu moeten we de draad weer oppakken.

Nou, we gaan het proberen.

Ja?

Ja [lacht]. Ja. Kijk, de eerste sessie, dat is een vrij lopend verhaal hè.

Ja.

Maar nu moet ik eventjes weer proberen in die sfeer te komen.

Ja, reken maar, dus dat gaan we eventjes

uitzoeken, hoe we dat doen.

Ja.

Hoe gingen jullie van dat kamp weg? Met een truck of met de trein of

lopend?

Ja, ja, toen het eenmaal zover was dat wij, wij dat is dus mijn vriend Leo de Vries en

er was nog een tweede, die heette Joop Wins, die leeft nog in Naarden, geloof ik.

Heb je hem bezocht?

[klok] Het is dertien juni?

Veertien

Veertien juni 2010, ik ben in Callantsoog bij Max Degen.

Dag Max. Kan je zeggen wanneer je geboren bent?

Ja, ik ben 24 oktober 1942 geboren in Amsterdam op de Nieuwe Achtergracht 12, beneden.

Ik denk dat ik je vraag te beginnen om iets te vertellen over je jeugd en je,

hoe je levensverhaal begonnen is. Kan je dat? Of moe, heb je hulp nodig?

Nee, ik denk dat dat wel gaat. Nou, wat ik zei, ik ben dus 24 oktober ’42 op de Nieuwe Achtergracht

geboren, en mijn ouders, dus eh, [kucht] Louis Degen was mijn vader, Rebecca Degen mijn moeder en Sjakie

of Isaïas heet-ie eigenlijk, mijn broertje, was drie jaar oud en eh mijn ouders waren toen al bang

dat ze weggevoerd zouden worden, dat ze weg zouden gaan en eh, hadden het idee dat ze, of hadden niet

het idee, maar er was hun verteld en, en, zo ging dat toen nog, eh, zeg maar half 1942, eind 1942, dat

men gewoon moest werken in het oosten, dus dat zou Duitsland of, of misschien zelfs Polen kunnen zijn

en Sjakie was drie jaar oud ehm, en men zei ook van eh, daar zou vast wel een of andere oppassysteem

of een, een crèche of een oppasmoeder zijn die dan als wij moeten werken op Sjakie eh gaat zorgen, maar

we zitten dan met de baby. En toen zijn ze naar een oom van mijn vader gegaan, naar Sjaak van der Glas,

die woonde op de Kerkstraat 380, die was getrouwd met een Duitse vrouw, dat is al eh, die hebben elkaar

eind eh 1920, 19, of begin 1930 leren kennen, was niet Joods [slikt] familie was daar ook niet voor

natuurlijk, want eh, ja, tante Wies niet Jo, of is niet Joods, dat was niet zo’n ideaal, stel dat er

kinderen zouden komen, maar eh, voor mijn ouders was dat het idee, áls die eh, de baby in huis zouden

Rudie Cortissos. Oud Portugese familie. Geboren in Amsterdam, 20 januari 1939, uit

een Portugese vader en een half-Duitse moeder. En dan maak ik meteen de aantekening

dat Rudie eigenlijk mijn naam niet eens is, want Rudie is mijn onderduiknaam.

Ik ben geboren als Salomon Cortissos. En in de oorlog was dat wat moeilijk om die naam te handhaven.

Waarom, weet ik niet en wie, weet ik niet, hebben me Rudie genoemd. En ik heb in 1957 via de

Kantonrechter de naam officieel Rudolf ervoor gekregen. Omdat niemand mij anders kende en mijn

vader het vervelend vond en op die manier hebben we dat probleem opgelost.

Waar woonden jullie? Weet je dat?

We hebben in de, voor de oorlog hebben mijn ouders gewoond, en daar ben ik ook, ik

ben daar niet geboren, ik ben geboren in het Portugees-Israëlitisch Ziekenhuis

en mijn ouders woonden in de Diezestraat 38, in de Rivierenbuurt.

Dus het is een middenklassegezin.

Een ja, middenklassegezin.

Wat deed je vader?

Mijn vader was in eerste instantie voor de oorlog in dienst bij een bedrijf en dat heette Im-

en Exporthandel Elwé. Die deden in zuidvruchten en hij is na de oorlog voor zichzelf begonnen.

Hij was toen, hij is van 1912, dus hij was na de oorlog 33, begonnen met het importeren van

Portugese sardines in blik. En zalm in blik. Heeft dat in Nederland op de markt gebracht, maar

met name was één van zijn betere klanten het Amerikaanse leger in Duitsland.

De zogenaamde PX Stores, de belastingvrije winkels. En heeft midden vijftiger jaren geprobeerd een andere

Goedemorgen Jaap.

Goedemorgen.

Het is vandaag 8 maart 2010.

8 maart, ja.

Dit is Jaap Polak.

Ja.

In East, hoe heet deze plaats?

Hm?

Hoe heet het hier?

Wat?

Hoe heet die plaats hier? East.

Het, het, eh, het is the, the small, de kleine plaats is Tuckahoe of Eastchester.

Je kunt , maar het is, the small town, eh, dus kom, eh, dus kom, eh, dis

te be, te, ongeveer gelijk aan het Gooi van Amsterdam.

Oké, [lacht].

Ja, dat is waar we wonen. En wat dat betreft zijn wij ook uit, uit Nederland meteen

hier gekomen, meteen in, in, in het Gooi van Amsterdam in, dan voor Amerika.

Jaap, in welk jaar ben je geboren?

Ik ben in, op 31 december 1912 in Amsterdam geboren.

Waar?

Hij staat weer aan volgens mij. We hebben vorige keer afgesproken dat je

zou vertellen over het proces in Hamburg. Hoe kwam je daar terecht?

Ja, ik kreeg een uitnodiging van de officier van Justitie in Hamburg, aan mevrouw

Schelvis, het was netjes vertaald in het Nederlands. Of ik wilde komen getuigen.

En dat was naar aanleiding van je verklaringen voor het Rode Kruis?

Dat denk ik. Ik weet niet hoe ze anders aan mijn naam en adres zijn gekomen.

Ja.

Maar goed, dat is natuurlijk nooit moeilijk, als jij dat wilt, om dat uit te zoeken.

Nee.

Maar ik weet niet van welke zijde dat gekomen is.

Je kreeg een brief?

Ik kreeg een brief, ja, en daar stond die uitnodiging in. Dus ik heb me trouw

gemeld in Hamburg toen het proces begon. Ik was zogenaamd getuige.

Ja.

Tegen een hoge SS-man, die heette Michalsen.

Waarvan ik toen nooit wat gehoord had.

Want toen was ik nog niet zo bezig met Sobibor zelf.

Je hebt later wel wat van, over hem gelezen?

Ik heb over hem wat gelezen, ja.

Ja.

Het is vandaag 11 februari, ik ben in Cesarea en ik spreek met eh, Nikki Hakker, Nathan Hakker, die

hier woont . Dag Nathan, je bent één van de Nebenkläger van het proces Demjanjuk en daarom ben ik

hier . Wil je vertellen over je vroege jeugd en wat jij met Sobibor te maken hebt, wat er met jouw

familie is gebeurd en wat er met jou is gebeurd? En begin maar eerst wanneer je bent geboren.

17-7-1941, Amsterdam .

Oké, toen was de oorlog al uitgebroken?

Ja, blijkbaar.

Maar dat kan jij je natuurlijk niet herinneren . Goed, wat gebeurde er met jullie

familie? Ik heb begrepen dat je vader naar Mauthausen is gedeporteerd.

Ja.

Wat is er met hem gebeurd?

Daar is hij blijkbaar eh, vrij onmi, onmiddellijk

Wanneer is hij gedeporteerd, ben je daar achtergekomen?

Weet ik niet precies. Ik weet niet.

Schat, schat, ik schat dat het eh, eh, midden ’42 .

en jij?

Wij juni ’43 .

Waarheen?

Westerbork.

Ga even door.

<font color="#ffcc00">Ik ben vandaag bij mevrouw Zeehandelaar, het is dertien mei 2011. Goedemiddag.</font>

Goedemiddag mevrouw.

<font color="#ffcc00">Wanneer bent u geboren?</font>

Ik ben geboren in Amsterdam op negentien april 1922.

<font color="#ffcc00">Waar?</font>

In Amsterdam.

<font color="#ffcc00">Ja, maar waar woonden uw ouders?</font>

Oh!

<font color="#ffcc00">Wie waren ze, wat was uw achtergrond?</font>

Oké.

<font color="#ffcc00">Ja? Dat verhaal.</font>

Mijn vader was natuurlijk in het leger in World War I, alhoewel Holland niet in de oorlog

was, maar Holland was toch natuurlijk steeds bedreigd door de Duitsers die vlak daarbij zitten,

vlak daarnaast zaten. En [schraapt keel] eh, die loopgraven waar ze in zaten, en Holland is

natuurlijk alles water, water en hij kwam eruit met een chronic bronchitis.

<font color="#ffcc00">Vreselijk!</font>

Ja en dat vertel ik u omdat-ie uiteindelijk gestorven is aan longontsteking, maar dat

<font color="#ffcc00">Daar komen we nog aan toe.</font>

ik, daar komen we nog aan toe. Ja. Eh dus m’n ouders zijn getrouwd in 1919, in Amsterdam en

mijn broer is geboren in 1920, m’n, m’n oudere broer is geboren in 1920 [schraapt keel] en

Mijn naam is Saartje Engel-Wijnberg. Maar mijn meisjesnaam,

Selma is niet m'n officiele naam, is Selma Wijnberg.

En wanneer ben je geboren?

Ik ben geboren op 15 mei 1922

in Groningen.

In Groningen.

Ja. En ik heb drie oudere broers en ik was de jongste

en het enige meisje.

Mijn vader en moeder hadden een.. mijn vader komt uit Leek, en zijn vader maakte borstels.

En die ging dan de boer op om ze te verkopen in Groningen en in

die omgeving, dus mijn vader had een fabriek. Van borstels.

Van borstels, ja.

Ik geloof samen met een broer van hem, in Groningen.

En toen in 1929, was die verschrikkelijke malaise in de wereld.

Toen hebben ze geloof ik.., ik weet het niet precies, ik was zes jaar oud,

dus ik weet niet echt precies wat er gebeurd is, maar ze hebben dat opgegeven,

die fabriek. En toen hebben ze een hotel gekocht in Zwolle.

Een koosjer Joods hotel.

En dat Joodse hotel, wisten ze, dat heeft mijn zus verteld, hoorde bij

de herstructurering. Dat zat zo, er was een oude veemarkt en ze hebben

Je bent enigst kind . En wat was het voor milieu waar je in geboren bent, weet je dat?

Nou, ik weet daar niet veel van. Het enige weet ik dat, eh, ik kom uit een antiquairs familie

en mijn vader met mijn grootmoeder hadden een eh, antiek tapijtenzaak op het Rokin . En een

oom van mijn vader, drie ooms van mijn vader, hadden een antiekzaak ook op het Rokin

Aha.

En verder weet ik niet veel van het milieu. Mijn moeder is

geboren in Dordrecht eh, haar moeder kwam uit Duitsland

Hmhm.

haar vader niet. Die hadden een zaak in kleding en eh, nou, ik weet het eigenlijk niet,

met vetten en zoiets. Heette Van den Berg, maar de verkeerde kant Van den Berg [lacht].

Hmhm . Je was één toen de oorlog uitbrak. Ben je bei, je beide ouders verloren in Sobibor?

Beide ouders, ja, ja. Ja .

En jij ?

Wat zeg je?

En wat gebeurde er met jou, want jij zit hier?

Nou, ik zit hier. Ik weet dus niets meer van mijn ouders, kan niets meer herinneren.

Nee, maar je was ook heel klein, dat kan ook niet.

Ik, ja, ik weet niet of ik met twee en een half of met drie jaar naar onderduik, naar een onderduikfamilie

ben gebracht. Ik hoop iets meer te komen weten, eh, over een paar maanden, heel toevallig, eh, via

de, het Rode Kruis, want ik heb er nooit werk van gemaakt, maar ik ben vorig jaar, nu ga ik dus

Where have you been born?

I was born in Ukraine, shtetl Ternivka 1922, in Oktober.

Which year?

Eee nineteen twenty two.

OK.

In 1940 I graduated from the secondary school. And I went to the Red Army. The Red Army.

To the Red Army?

Red Army.

?]

In 1940. In 1940, November 1940 I went to the Red Army.

Yes.

First, I served in Daugavpils, Latvia, and then in Minsk.

Yes.

Ant there the war began. It was in 1922, I was near Minsk. 50 km between Minsk and Baranovitch.

Uhm

And then, we were eee we withdrew

I understood.

We started to withdraw from Minsk, we were eee near Berezina, I was an artilleryman

- heavy artillery! At Berezina - river Berezina - we got heavy eer

(Kempfn ? - fighting / Kegn ? - against)

My name is Philip Bialowicz and I was born in Izbica Poland, near Lublin area and eh I came

from a small town very vibrant community, 99% Jewish. And eh the majority were Chassidi.

They were Chassidic?

Chassidic. And eh the rabbi, the rabbi von, von הי which [here] a century ago, was, his

name Mortre Josef [rabbi Mordechai Josef Leiner?] he was very famous, he wrote the book,

about the mysticism and the book was translated in eh many languages. He was also advisor

to kings and to the government. He was also advise, eh, not only to Jews but Christians

too. They came for his advise. Eh I came from a family of eh six children, three brothers

and three sisters. Eh we we were, we were religious, but not Chassidic. And my brother,

my, my, my father was very active in the community and one of the leaders.

In what sense?

We, we had eh, we had a business in, in a leather factory

Aha

and eh and eh, I came to the, eh, the leather factory helped

us a little bit survive during the war, because we were

Why?

well, we were producing leather for the Germans. And this postponed our, our eh

Deportation

deportation. Eh, Izbica was a very poor woll (?) community, we didn’t have any eh industrial

base and eh the children, the, eh, the, eh, the children eh graduated public school, they had

Toivi, you wanted to talk about the Shtetl about the place where you lived as a small

boy. Thank you for allowing me your time. It is December, eh, 15, 2009. This is Thomas

Blatt, alias Toivi Blatt, which is his Polish name. Please talk about your Shtetl

I’m born in a small Jewish town, Izbica in Eastern Poland. The, the town had about 3,600 people, that’s

all 96% Jewish. It started in the 16th century und eh, it was very poor. Very religious, orthodox. There

was a famous rabbi in Izbica Landau eh . My father was well off in Izbica because he had a liquor store.

Eh be, he was in the Polish eh, volunteered to the Polish legionnaires, Piłsudski’s legionnaires

and he was wounded. Eh, because of it, he had this eh business, the liquor store. So we had a way to,

to, to make a living. Most of the Jewish had little shops , they were peddlers For me, Izbica was the

eh centre of the world. I didn’t want to go any place else, I loved this town. Izbica was used by

the Germans later as a trap, because on three sides Izbica was surrounded by hill sides. And the fourth

side was a river. So it was enough for Germans to put a few soldiers on the hill sides and no.., nobody

could escape from the town. Because from the top of the town you could look down and see everything,

from the top of the hill. Izbica was later used as a transit ghetto and we’ll speak later about this.

Eh what could I say? I had eh a brother, Hersz Ber we used to live in a house which years, years ago

was a beautiful house caughs, two floors and now, and I remember 1938 and ’39 to the fall, it already

was devastated, no repairs, the dach, the, the roof used to leak and eh but I still was happy to be

there. When it was raining we had some trouble, because the water from the hill side that used go down

to the , to the town and we had a water up to the knees practically some time. My father was not particularly

religious and they called him Leibele Goy. Goy was a synonym of a person who doesn’t believe, who

So you don't translate step by step but just what's important ok. This is an, an, this

is an interview, can you please say it in Hebrew an interview with Simcha Bialowitz

To the camera?

What? she'll ask eh, eh, questions and I have to, I'll eh, eh, answer them. You

Ok. He wants you to ask him questions and then he'll answer. Now, Simcha

Simcha Bialowitz um

This is an interview with Simcha Bialowitz

And when was he born?

When were you born?

Eh, the twelfth year, eh, eh

1912?

eh, I think in February]

February 1912

Uh, pleaseummaybe he can talk about, um Izbica]

Can you please talk about Izbica?

Yes

Yes

How, how, in Hebrew, yes?

Yes, you, yes, and I'll tell her in English

Ah so eh, eh, I was born in Poland Izbica only Jews lived there, in the town

5, 4, 3, 2, 1. Band loopt.

oke. Zou u mij uw naam, geboortedatum, plaats kunnen noemen?

’n hele geschiedenis heen natuurlijk. Eh, de zevende van de zevende 1910 geboren. En

In welke kampen bent u geweest?

Ik ben eh begonnen in, laat ik maar beginnen na mijn arrestatie

Even heel kort. U bent geweest in Vught?

In Vught ben ik geweest bijna 14 maanden.

en toen bent u naar Westerbork gegaan.

Ja, en heb daar mijn eh vrouw weer ontmoet, want [ja] die is later gearresteerd.

è. [oh] En u bent uiteindelijk vanuit Westerbork naar

samen met eh mijn vrouw [vrouw, naar] Sophia [ja] Furth eh Bueno de Mesquita, en toen zijn we naar eh, vanaf eh

Westerbork, bent u naar [stilte] Auschwitz gegaan?

Ja. En daar zijn we eh paar weken geweest, want je bent altijd in quarantaine een paar weken.

è.

Goed. En toen eh, van Westerbork eh van eh Auschwitz naar Monowitz. [ja?] En eh daar was, zijn we met eh de grote groep van Auschwitz gekomen en daar zijn we in drie delen verdeeld en eh zodoende ben ik in Gleiwitz terecht gekomen.

Oke.

’n vrouw genomen. [Ja] En die is daar verkommerd.

…) nog een keer. Ik ga even terug

ig spektakel, dat bleken de Amerikanen te zijn, en ben ik door de Amerikanen bevrijd.

Oke.

geweest bent. Dus ik vraag u naar uw naam, geboorteplaats en datum en dan eventjes eh achter elkaar de kampen waar u geweest bent

Oh dat is een heleboel.

Jaaa ja

[band loopt]

’r bent. Uhm, zou u mij uw naam, geboorteplaats en datum willen geven?

’21 in Amsterdam. Dat eh

Ja, en eh waar bent u uh uh in welke kampen bent u gedeporteerd geweest.

‘44 eh ‘45 zijn we weggegaan daar in Reichenbach.

Oke, oke. Uhm, ik ga nou eventjes terug naar eh naar het begin. Hoe hoe was uw eh familie samengesteld.

Ik eh, een vader, een moeder en een zusje.

en een zusje.

Ja, mijn zusje was zeven jaar jonger dan ik.

En hoe heette zij?

Carla

En uw vader en uw moeder?

’t eh ja eigenlijk Jo Jo ja Jonas zeg maar [Ja] en mijn va en mijn moeder heette Catharina. Ja ze werden ze werd natuurlijk anders genoemd.

…]

Nou ik [ja] ik werd [ja] gewoon Lotty genoemd. Ik heet Charlotte [ja] maar werd Lotty genoemd. En eh [kucht] mijn zusje Carla.

Ja ja en eh waar woonde u in die periode?

In Amsterdam op de Tugelaweg. [ja] In oost was dat bij de, en uh ja, [kunt] daar ben ik ook naar school gegaan enzo in die buurt.

…)

…) klikken, ik haal hem eh uit.

…) flitsen.

Ja ja.

’n bril toe merkte ik het trouwens zelfs.

Ja

Omdat het rond is natuurlijk.

Ja ja

Band loopt

Band loopt?

Ja

Oke

…)

Attentie

…)

…)

Ja oke.

(gegrinnik)

…)

Oke. Uhm, zou je je naam, geboortedatum, plaats willen zeggen.

vijf, vier, drie, twee, een. Band loopt.

Zou u uw naam kunnen zeggen? Geboorteplaats, datum.

‘14 in Speyer am Rhein, dat is in Zuid-Duitsland. Uhm

Welke kampen bent u geweest?

Nou we zijn begonnen onze tour

Even in het kort, even op een rijtje

Rehabilitation Association. En daar zijn we pas in ’46 in januari gerepatriëerd.

Oke, dank je wel. Eh, ik ga heel eventjes terug naar het eh begin. Eh, u bent met eh een Duitse man in Nederland eh komen wonen. [ja] Kunt u eh vertellen wat u deed, wat uw werk was en eh uhm hoe lang u al in Nederland woonde voordat eh de oorlog begon.

orteerd in ’43.

uhm. Wat was het beroep van uw man?

Mijn man was agent voor Zwitserse huizen.

In Nederland.

’31 naar Holland gekomen

jaaa

omdat hij zag het aankomen.

Hij zag het aanko, waar woonde hij toen in Duitsland?

In Frankfurt

ja

am Main. Ja.

En hij is zag het eh anti-Joodse teneur [Ja] zag ie verschijnen.

Oke. Eh wie ben je?

Ik ben Dave Furth. Ik ben geboren in Amsterdam

NN Als u naar hem wil kijken

Ja

Ja ja, naar mij

…]

Ikikikikikikik

Ja, alleen naar mij

[gelach]

Oke, pakken we weer even op. Moeten we even. Dat. Kijk.

’n best doen.

Ja

Hij blijft nu in die hoek zitten.

[gelach]

Ja ja ja ja

Oke, ik ben eh Dave Furth. Ik ben geboren 11 februari 1941 in Amsterdam. [uhum] En eh, als mijn ouders waren dus Jacques Furth en Fietje Furth, Buena de Mesquita van haar meisjesnaam, [ja] en eh ja

Wat is eh jouw oudste herinnering, gerelateerd aan eh de oorlog.

Mijn oudste herinnering is dus al in de tijd dat ik ondergedoken zat in Limburg.

Ja

’43 ben ik ondergedoken in Limburg en eh daar heb ik dus vage herinneringen aan, hoe ik naar kleuterschooltje liep met anderen en en dat soort dingen

[coughs] This is an interview with Arkadii Weisspapier.

Er, can you ask him when he was born please and where.

We'll start our interview with how, do you hear me, yes? We'll now

start our interview. Please tell, when and where were you born?

Er, I was born in '21.

I was born in 1929.

Er, in Kherson provinc.

In Kherson oblast.

There was a Kalinindorf region.

There was a Kalinindorf region.SpI Er, we had a national region.

A national region we had

You don't have to translate sentence for sentence if you want.

Village Bobrovy Kut.

The village was called Bobrovy Kut.

Can you just ask him the kind of family he comes from?

M-m.

Then, then it was in Kherson

M-m

province but now it's a locality in Nikolayev province.

M-m. At that time it was Kherson oblast', now it's Nikolayev oblast'. Please tell, but what can you remember

<font color="#ffcc00">This is an interview with Esther Raab and it’s made in New Jersey. Hello Esther.</font>

Hi.

<font color="#ffcc00">Which year were you born and where?</font>

In which year?

<font color="#ffcc00">Yes.</font>

In 1922.

<font color="#ffcc00">In Chelm?</font>

In Chelm.

<font color="#ffcc00">In Poland?</font>

Yes.

<font color="#ffcc00">So, can you talk about your family? Do you want me to ask questions?</font>

Whatever is convenient for you.

<font color="#ffcc00">It is most convenient that you talk about your family house.</font>

I had a very nice family. We were two children, which for Europe was unusual. [laughs]

<font color="#ffcc00">Yes, it was.</font>

And my father was, I would say, comfortable.

He was a businessman, my father, and we had a good life.

And I have here pictures from our house. We were very comfortable.

<font color="#ffcc00">I would love to make a photo of those pictures later, if you agree?</font>

Yes.

[gestommel]

Als u tijdens het gesprek alleen maar naar Jules wil kijken.

Oh ja, natuurlijk ja, want hij praat tegen mij, dus [ja] dat is [ja] de bedoeling.

Ja, ja ja. En de camera zit hier precies naast.

Nou dat heeft niet

Nou, vergeten gewoon.

Band loopt.

Oke. Dag Kitty. Zou je je naam en geboortedatum, plaats even kunnen noemen?

Ik ben eh Kitty, of anderen noemen me Katie Andriesse.

Mijn meisjesnaam is Wurms.

Ik ben geboren 4 oktober 1923 in Amsterdam.

En dat is het. En eh ik ben weduwe, dat wil ik er even bij zeggen.

Oke. Uhm, u, in welke kampen bent u geweest.

Wij, de ’t eerste was natuurlijk in de Hollandsche Schouwburg.

Daarna zijn we rechtstreeks overgebracht naar Vught, wat

achteraf een uitzondering bleek te zijn, niet via Westerbork.

In Vught ben ik ehhh geweest van februari ’43 tot 5 juli, 5 of 6 juni ’44.

Toen was de invasie in Frankrijk en toen zijn we op de trein gezet naar Auschwitz.

In Auschwitz zijn we 6 of 7 of 8 dagen gebleven.

Dat weet ik niet meer.

vijf, vier, drie, twee, een. Band loopt.

Jules, uhm zou je mij naam, adres of datum geboortedatum willen noemen?

Ja natuurlijk. Ik ben Jules Schelvis, geboren op 7 januari 1921 in Amsterdam.

Uhm, ik ben in de volgende kampen geweest.

Om te beginnen Westerbork, eh van Westerbork naar Sobibor.

Daar ben ik op een of andere manier uitgekomen. Kwam in het turfkamp Dorohucza terecht.

Vandaar eh veertien dagen naar Lublin, halte Flugplatz.

Eh van Lublin naar Radom, eerst naar het getto van Radom, later naar het concentratiekamp Radom.

Toen een zogenaamde dodenmars gemaakt. Van Radom naar Tomaszow eh en van Tomaszow eh naar Auschwitz.

Daar eh vandaar ben ik eh door een of andere bijzondere manier

eh op de trein gezet met vele anderen naar zuid-Duitsland.

Eh daar kwam ik aan in Bietigheim, Van Bitten was maar

een paar dagen van Bietigheim naar Vaihingen an der Enz.

Van Vaihingen an der Enz nach Unterriexingen.

Van Unterriexingen weer terug naar Vaihingen an der Enz.

En daar ben ik op 8 april 1945 bevrijd door de Fransen.

Oke, dank je wel.

Uhm, Max eventjes kort kijken, hè. De die die bril moet ik die hoge stoel niet pakken van gisteren?

Zodat Jules iets hoger kijkt en eh de schaduw van zijn bril niet precies over zijn ogen valt?

Als hij zel

Waar en wanneer bent u geboren, in welke stad

Ik ben geboren in België, in Antwerpen.

Want mijn vader en moeder, die kwamen uit Amsterdam, maar ze hadden geen werk,

dus zijn wij verhuisd naar België, daar zijn ze getrouwd en daar ben ik geboren.

Hoe heten uw vader en uw moeder moeder en wat deden ze voor beroep.

Mijn vader werkte als diamantslijper, toen is hij heel erg ziek geworden hij had TBC

en hij mocht niet meer werken als diamantslijper, maar dat was toen in Amsterdam.

Maar andere werk had hij niet.

Dus mensen zeiden: goh goh, u moet naar België gaan, daar is heel veel werk.

Dus oké, we zijn naar België verhuisd. Maar ze waren nog niet getrouwd hè. En daar kreeg hij werk.

En mijn vader is weer teruggegaan naar Amsterdam en daar zijn ze getrouwd

en toen ze met z’n tweeën verhuisd naar Antwerpen en toen werd ik geboren.

Wat deed uw moeder voor werk?

Vroeger werkte ze in Amsterdam, bij de Bijenkorf, want tafelkleden, lakens en alles, verkocht ze.

Maar waar woonden uw ouders in Amsterdam?

Dat weet ik niet, ik heb geen idee waar ze toen woonden.

Wanneer zijn ze naar Antwerpen verhuisd?

Ik weet het niet precies wanneer, ja dat is 1 jaar voordat ik geboren werd.

Maar mijn vader, hoe lang hij daar gewerkt heeft, ja, nee dat weet ik niet.

Waneer bent u geboren? In welke stad bent u geboren?