menu

Interview 12, Arkady Wajspapir, Sobibor Interviews 1983-1984

Project:

Sobibor Interviews 1983-1984
Realisatie project:
NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies
Tijdsbestek:
1942-1945
Locatie:
Sobibor; Polen; Sovjet Unie
Meer projectdetails

U kunt hier naar fragmenten zoeken

Arkady Wajspapir (1921) diende als sergeant in het Rode Leger en raakte in september 1941 gewond. Na zijn herstel in een veldhospitaal in Kiev werd hij als joodse krijgsgevangene naar het concentratiekamp van Minsk overgebracht. Op 22 september 1943 arriveerde hij met Petsjerski (interview 02) en andere soldaten in Sobibor.

Bij aankomst in Sobibor werden mannen geselecteerd om in het kamp te werken. Het kamp zou worden uitgebreid met nieuwe barakken in Lager IV en daarvoor waren timmerlieden nodig. De SS’ers selecteerden tachtig soldaten - onder wie Wajspapir - om als timmerman aan de slag te gaan in het Baukommando; de overige militairen en de andere joodse gevangenen uit de Sovjet-Unie verdwenen in de gaskamers.

Wajspapir heeft onder meer te maken gehad met Hubert Gomerski, die de gevangenen dikwijls met zijn zweep afranselde. Ook SS-officier Karl Frenzel had altijd een zweep bij zich waarmee hij dikwijls zonder enige aanleiding gevangenen op het hoofd, het gezicht of op andere lichaamsdelen sloeg.

Wajspapir ging dagelijks om met medegevangene Petsjerski, die ook in het Baukommando werkte en die hij voor het eerst in het concentratiekamp van Minsk had ontmoet. Direct na zijn aankomst in Sobibor hadden de Polen van het ondergrondse comité, dat vluchtplannen beraamde, contact gezocht met de Sovjetmilitair Petsjerksi. Nadat hem was verteld hoe het kamp precies was ingericht en hoe het bewaakt werd, besloot hij een opstand en een massale ontsnapping voor te bereiden. Hij formeerde een strijdgroep, waarvan vooral Sovjetkrijgsgevangenen deel uitmaakten. Ook Wajspapir zat in deze groep.

Op 10 oktober begonnen, in samenspraak met het al eerder gevormde ondergrondse comité van de Poolse gevangenen, de actieve voorbereidingen van de revolte, die uiteindelijk op 14 oktober 1943 plaatsvond. Belangrijk onderdeel van het plan was de moord op de SS’ers; Wajspapir kreeg de opdracht samen met de Pool Jehuda Lerner in de kleermakersbarak een SS’er en een Oekraïense bewaker te doden.

Gewapend met bijlen begaven Wajspapir en Lerner zich in de middag van de 14e oktober op weg naar de kleermakersbarak, waar eerst de SS’er Siegfried Graetschus - leider van de Oekraïense bewakers – vermoordden en daarna een Oekraïense bewaker die de werkplaats binnenstapte.

Wajspapir ontsnapte uit het kamp het bos in. Met een groep van elf Sovjetkrijgsgevangenen wist hij de rivier de Boeg over te steken en sloot de groep zich aan bij partizanen.

Voordat hij werd ingelijfd bij het Rode Leger was Arkady Wajspapir werkzaam als ingenieur. Na de oorlog keerde hij in de stad Donetzk terug naar zijn oude beroep.

Het interview vond plaats in Rostov, 1984.

Andere interviews over Sobibor Interviews 1983-1984