…)

…) klikken, ik haal hem eh uit.

…) flitsen.

Ja ja.

’n bril toe merkte ik het trouwens zelfs.

Ja

Omdat het rond is natuurlijk.

Ja ja

Band loopt

Band loopt?

Ja

Oke

…)

Attentie

…)

…)

Ja oke.

(gegrinnik)

…)

Oke. Uhm, zou je je naam, geboortedatum, plaats willen zeggen.

Ik wil eerst vragen of u wat kunt vertellen over uw jeugd,

wanneer u geboren bent en wat uw gezinssituatie was.

Ik ben geboren op 7 januari 1932 op de Putselaan, in Rotterdam-Zuid, en als baby ben ik verhuisd

naar het westen, naar de Korfmakersstraat 98 en daar heb ik mijn eerste jeugd doorgebracht.

Had u broers en zussen?

Ik had een broer anderhalf jaar ouder en een broertje

anderhalf jaar jonger, met z’n drietjes waren we.

En wat was het beroep van uw vader?

Mijn vader was machine-bankwerker.

Was de verhuizing ingegeven door uw werk, waarom ging u verhuizen?

Nee, ze woonden op een bovenhuis en ze wilden naar een benedenhuis.

Een wat ruimere woning.

En in die jaren ging dat heel makkelijk.

We hadden gewoon een benedenhuis met drie, vier kamers, een tuintje

erachter, speelplaats erachter en we woonden tegenover de school.

Waar werkte uw vader?

Bij Van den Bergh&Jurgens, op de Nassaukade.

Kunt u iets vertellen over uw jeugd, u speelde met vriendinnetje op straat of achter het huis?

In het begin speelden we in die besloten ruimte zal ik maar zeggen, daar had je twee

grasvelden en een grote zandbak en zo en later ging je natuurlijk aan de voorkant spelen.

Meneer Rombouts, kunt u ons vertellen waar en wanneer u geboren bent

Ja, ik ben geboren 25 april 1927 in Halsteren, en Halsteren is een kleine gemeente bij Bergen op Zoom. En Bergen op Zoom ligt, voor degenen die dat niet weten, in West-Brabant, aan de Oosterschelde. Zoals Antwerpen ligt aan de Westerschelde, ligt Bergen op Zoom aan de Oosterschelde. Toen ik een jaar of vier was zijn we verhuisd van Halsteren naar Bergen op Zoom. Mijn vader was een transportbedrijf begonnen, en hij vond het beter om in Bergen op Zoom te wonen, daar was een groenteveiling eh.. een groente en fruitveiling opgericht, om daar vlakbij te zitten, om zodoende zijn bedrijf te kunnen uitbreiden

Kunt u kort iets vertellen over hoe het gezin eruit zag, en uw jeugd

ol gehaald.. toen ze dertien was, en die moest moeders helpen, in het huishouden. En de andere twee meiden die volgden(begint op zijn vingers te tellen) huishoudschool, naaischool. Wat je vroeger had

En wat deed uw moeder allemaal

Nou, mijn moeder die deed eigenlijk een heleboel, want mijn vader die had dan dat transportbedrijf, hij zat vaak zelf op de auto. Hij was veel weg dus. Dus mijn moeder deed de binnenkomende telefoontjes, die er waren.. deed ze. Ze deed dan beneden met de chauffeurs bespreken van: Wie kan dat, en wie kan welke vracht doen, en hoe moet dat. En daarnaast deed ze dan ook het gezin nog natuurlijk. Dat was toen we in Bergen op Zoom zaten. Daarvoor woonde ze in Halsteren, had ze er nog een handel bij, namelijk in musterthout. Maar goed, toen ze in Bergen op Zoom waren hebben ze dat niet meer gedaan

En was het gezin religieus

dt, die laat je nu gratis ontginnen. En dan, de man, die het ontgonnen heeft, die kan er dan zijn boerderij op beginnen. Tarwe, dat was natuurlijk de Canadese graanschuur

En hoe kwam u de oorlog door als gezin

eg.’’ ‘’Ja, zet de radio maar aan.’

eegemaakt hebben. Een paar dagen later komen de Duitsers natuurlijk. Wij woonden in een woonhuis boven de garage. Een woonhuis met een erker, dus je kon de weg, waar wij woonden.. en dat was de toegangsweg, van Bergen op Zoom richting Roosendaal, Breda, richting Rotterdam

En dan kon je die weg vrij goed afkijken, en op een gegeven moment zien wij, kijkend in de (..?), zien wij in de verte, zien we een vent op een motor aankomen. Een militair. Dat moet een Duitser zijn(steekt zijn vinger in lucht). Maar, van tevoren, hadden we al.. Franse soldaten waren er al in Bergen op Zoom gekomen, om ons te helpen. En die stonden namelijk aan de weg, waar de weg afboog naar links.. hadden ze een pantserwagen opgezet, de Fransen. En die stond gericht op onze weg, want ze konden wel vermoeden, dat als de Duitsers binnenkwamen, dat ze via deze weg zouden proberen Bergen op Zoom binnen te komen. Dus die Duitser, die rijdt op zijn motor zo rustig die weg op, en vlak bij ons, voor het huis, gaat die Fransman.. gaat met zijn machinegeweer schieten. Die Duitser die valt, zijn motor valt om. Wij denken: Oh, die Duitser.. is die wel getroffen, of dood

rs stelen de Duitsers het. Dus dan kan ik.. (stopt om te lachen) beter die verrekijker meenemen.’’ Zo, dat waren eigenlijk onze eerste bevindingen van de oorlog

En ging u naar school nog een tijd

zo dun was ’t eh.. het was echt een garnizoensstad

In de oorlog eh.. We hebben natuurlijk hulp gehad van de Franse militairen, hoewel die daarna naar.. richting Zeeland gingen. En in Zee.. vlak voor aan Zeeland ligt ook nog een.. is ook nog een begraafplaats van Franse militairen. Ik geloof honderd man, of honderdvijftig man. Dat ligt daar al die tijd.. is dat daar nog. Zaten ook Marokkaanse soldaten bij. Ik weet nu niet of dat beroeps, of vrijwilligers waren, die dienst genomen hadden bij het Franse leger, want Marokko was toen ook een eh.. hoe noem je dat, een eh.. een kolonie van Frankrijk. Ja. Nou, dan krijg je de oorlogstijd. Krijg je natuurlijk de Duitsers die in eh.. in die kazernes kruipen. Ik zat toen op de HBS. En op een gegeven moment moesten wij ook.. werd onze school ook in beslag genomen. En gingen er Duitsers in

st-Brabant.. werd ie daar in het kamp opgesloten. En één van de andere leraren werd toen directeur van de HBS. Toen heette het nog de HBS. Naderhand kwam er een lyceumafdeling. Toen ik van de school afging, was het ’t Moller-lyceum(?)

Wanneer ging u van school af

Ik ging van school af.. Ik ben in 48 in dienst gegaan. Ik ben.. ja, ben ik tot 48 in dienst geweest. Ik heb namelijk wat vertraging gehad, omdat ik van de lagere school eerst naar de Mulo ging. Toen ging ik van de Mulo naar de HBS, maar dan moest je van de eerste klas Mulo weer terug naar de eerste klas van de HBS. En daar bleef ik prachtig zitten. Want je moest kennelijk huiswerk doen, en daar had ik niet zo een zin in. (lacht

Dus u werd meteen na de HBS, dat u daar klaar was, werd u opgeroepen voor dienst

Ja, ik wil graag uw naam weten, geboortedatum en geboorteplaats.

Uitgebreide naam is Johannes Eduard Kerkhoven en ik ben

geboren op Gambung in West Java, in 1925 [26 december].

U zegt op Gambung, is dat een dorp of een land…, een lander…, landgoed of…?

Het is een eh, theeplantage.

Oké, dus (…) ik zeg dus maar nee, ik moet vragen naar de naam van uw vader.

Mijn vader was Emile Kerkhoven.

En dat was, eh, hij werkte op de plantage?

Ja, hij was er ook geboren.

Ook geboren op die plek.

Ehm (…),.

Uiteraard weet ik dat de Kerkhovens bekend zijn door de Heren van de Thee?

Ehm, mijn vader die zou zich in zijn graf omdraaien

Was Heren van de Thee er geweest zonder eh, de hulp van uw vader?

Neehee, het zit een beetje meer ingewikkeld.

als-ie wist dat de Heren van de Thee geschreven was .

Nee, die had er niets mee te maken.

Oké

Kerkhovens en dat eh, Hella Haasse van die geschiedenis gebruik had gemaakt.?

O, ik had begrepen dat hij eh, de familiegeschiedenis had verzameld van de

vijf, vier, drie, twee, een. Band loopt.

Zou u uw naam kunnen zeggen? Geboorteplaats, datum.

‘14 in Speyer am Rhein, dat is in Zuid-Duitsland. Uhm

Welke kampen bent u geweest?

Nou we zijn begonnen onze tour

Even in het kort, even op een rijtje

Rehabilitation Association. En daar zijn we pas in ’46 in januari gerepatriëerd.

Oke, dank je wel. Eh, ik ga heel eventjes terug naar het eh begin. Eh, u bent met eh een Duitse man in Nederland eh komen wonen. [ja] Kunt u eh vertellen wat u deed, wat uw werk was en eh uhm hoe lang u al in Nederland woonde voordat eh de oorlog begon.

orteerd in ’43.

uhm. Wat was het beroep van uw man?

Mijn man was agent voor Zwitserse huizen.

In Nederland.

’31 naar Holland gekomen

jaaa

omdat hij zag het aankomen.

Hij zag het aanko, waar woonde hij toen in Duitsland?

In Frankfurt

ja

am Main. Ja.

En hij is zag het eh anti-Joodse teneur [Ja] zag ie verschijnen.

… vertellen.

Precies de naam enzovoort? Mijn naam is, voornamen zijn Franciscus Gerard, achternaam Scheltens. Wat wilt u nog meer weten? Waar ik woon of wat dan ook?

Waar bent u geboren bijvoorbeeld?

ijn hier… dat is de crisis. We maken nu een crisisperiode mee, maar dat was ook een crisisperiode, 1930.

’38 kwam ik van de academie als cadet infanterie van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger.

is in het kort even.

Bent u enigst kind?

één, twee, drie, vieren. Ik heb nog twee broers gehad en één zuster. Maar die zijn dus ook al… Mijn oudste broer is overleden, mijn zus is overleden. We zijn op het ogenblik van mijn directe familie met zijn tweeën over. Mijn jongere broer woont in Eindhoven en ik dus.

U zat tussen u twee broers in eigenlijk?

Ik zat dus, ja, ik was van drie jongens de middelste. Oudste, jongste, ja dat is zo.

ën?

Wordt daar veel ruzie gemaakt of waren jullie vrienden of hoe.. ?

achtjes op de achtergrond (cameraman?): O, dit gaat fout. Sorry.)

In 1938 bent u naar de KMA in Breda gegaan?

Ja.

Waarom eigenlijk?

(denkt na) Waarom?

nt die had waarschijnlijk vooronderstel ik minder aangename ervaringen gehad in dienst in die tijd en die verbood mijn vader toen om een militaire opleiding te volgen. En die is toen architect geworden.

Dus, euh, waarom ik dus bij KMA ben gekomen. Ik denk dat het gewoon is een kwestie van dat het in de genen zat. Verder waren er geen overwegingen.

En uw vader voelde niet de behoefte om u te beschermen tegen het leger?

Oke. Eh wie ben je?

Ik ben Dave Furth. Ik ben geboren in Amsterdam

NN Als u naar hem wil kijken

Ja

Ja ja, naar mij

…]

Ikikikikikikik

Ja, alleen naar mij

[gelach]

Oke, pakken we weer even op. Moeten we even. Dat. Kijk.

’n best doen.

Ja

Hij blijft nu in die hoek zitten.

[gelach]

Ja ja ja ja

Oke, ik ben eh Dave Furth. Ik ben geboren 11 februari 1941 in Amsterdam. [uhum] En eh, als mijn ouders waren dus Jacques Furth en Fietje Furth, Buena de Mesquita van haar meisjesnaam, [ja] en eh ja

Wat is eh jouw oudste herinnering, gerelateerd aan eh de oorlog.

Mijn oudste herinnering is dus al in de tijd dat ik ondergedoken zat in Limburg.

Ja

’43 ben ik ondergedoken in Limburg en eh daar heb ik dus vage herinneringen aan, hoe ik naar kleuterschooltje liep met anderen en en dat soort dingen

Uw naam, geboortedatum en geboorteplaats?

èh!

Uw vader zijn afkomst en zijn beroep?

Mijn vader, die is geboren in Amsterdam, is een Hollander. Zijn beroep, eh, bollenbof van de provinciale waterstaatdienst. Als-ie in Holland was gebleven, was hij kantoorbediende gebleven, nou, je weet wel hoe dat gaat.

En uw moeder, die was Indisch?

Ja! Ja!

En haar afkomst, Javaans of Soendanees?

Dat zal wel Javaans zijn.

Dat weet u niet precies, maar ze was een echte Indische?

Ja! (haalt schouders op)

En heeft u broers en zusters?

één broer en twee zusters. Die zijn allemaal dood.

Waren zij ouder dan u?

(schudt nee) Jonger, ik ben de oudste!

En eh, u bent ook met een Indische getrouwd later?

Ja!

…?

Drie kinderen!

Kleinkinderen?

Vijf!

[coughs] This is an interview with Arkadii Weisspapier.

Er, can you ask him when he was born please and where.

We'll start our interview with how, do you hear me, yes? We'll now

start our interview. Please tell, when and where were you born?

Er, I was born in '21.

I was born in 1929.

Er, in Kherson provinc.

In Kherson oblast.

There was a Kalinindorf region.

There was a Kalinindorf region.SpI Er, we had a national region.

A national region we had

You don't have to translate sentence for sentence if you want.

Village Bobrovy Kut.

The village was called Bobrovy Kut.

Can you just ask him the kind of family he comes from?

M-m.

Then, then it was in Kherson

M-m

province but now it's a locality in Nikolayev province.

M-m. At that time it was Kherson oblast', now it's Nikolayev oblast'. Please tell, but what can you remember

<font color="#ffcc00">This is an interview with Esther Raab and it’s made in New Jersey. Hello Esther.</font>

Hi.

<font color="#ffcc00">Which year were you born and where?</font>

In which year?

<font color="#ffcc00">Yes.</font>

In 1922.

<font color="#ffcc00">In Chelm?</font>

In Chelm.

<font color="#ffcc00">In Poland?</font>

Yes.

<font color="#ffcc00">So, can you talk about your family? Do you want me to ask questions?</font>

Whatever is convenient for you.

<font color="#ffcc00">It is most convenient that you talk about your family house.</font>

I had a very nice family. We were two children, which for Europe was unusual. [laughs]

<font color="#ffcc00">Yes, it was.</font>

And my father was, I would say, comfortable.

He was a businessman, my father, and we had a good life.

And I have here pictures from our house. We were very comfortable.

<font color="#ffcc00">I would love to make a photo of those pictures later, if you agree?</font>

Yes.

Kan het al?

Ja.

Ja.

Ja dat waren dus twee pannen, zo, dus, zulke pannen, zo, zo hoog, en

dan hadden we een handkar gekregen van de mensen, te leen, en dan,

Ja?

Kan het?

Ja.

We hebben het dus over de evacuatie, in Klarenbeek, en we hadden dus... we

kregen dan in Twello had je de... soepfabriek van Linthorst en die hadden

dus... dat was de worstfabriek van, eh, eh hoe heette die mensen, zeg ik, eh...

Linthorst.

Linthorst, hè. En die hadden dus een worstfabriek en als ze die worst

maakten dan was die... dan hield je daar soep van over, eigenlijk.

En die soep die mochten wij ophalen, die kregen wij dan gratis.

En dan hadden we dus twee pannen op een handkar staan en dan gingen we dus met die handkar

te voet naar Twello, kregen dan soep in die pannen en reden dus die soep naar huis.

En als we dus in Klarenbeek terug waren, dan hadden we dus én voor

de kinderen, én voor de zusters, hadden we dus twee pannen soep.

En dat was wel goeie soep want die was echt van vlees gemaakt.

Ehm… zuster Martha kunt u zich uit de oorlogstijd nog bepaalde geuren herinneren?

Nee.

In het ziekenhuis in Groningen? Bepaalde dingen?

Ja kijk een ziekenhuis… een ziekenhuislucht hè.

Ja.

Nee dat, dat kan ik eh… eh niet bewust. Dat moet ik toch echt zeggen.

En hoe was het voor u om eh, eh in het ziekenhuis in Groningen, had je die

afdeling met eh de Duitse soldaten en daar heeft u ook voor gezorgd, hoe

was dat voor u als Duitse van origine om eh voor die mensen te zorgen?

Ik was blij dat ik een mens, een mens kon helpen, want die moesten toch ook maar.

Men had mijn broer ‘ns kunnen zijn, want mijn broer

die was 27 en die is ook gesneuveld in een oorlog.

Dat had mijn broer kunnen zijn en als die daar lag, zou ik dan niet

blij geweest zijn als een als een verpleegster mijn broer verzorgde?

Dat is je medemens.

En eh reageerden die Duitse soldaten anders op u dan op een andere zuster?

Nou niet dat… ieder, ieder ging zo zijn gang hè. Ieder ging zo zijn gang.

Kijk eh bijvoorbeeld… zuster eh nu moet u het eten brengen aan de

mensen hè. Nou je pakt het en je gaat rond en daar werd… anderen die,

die pakt ook en die gaat daar rond, nou en we zijn klaar we gaan weer.

[Deel ontbreekt] Venlo en van Roermond en van Arnhem, nou dat lijkt me verschrikkelijk.

Wij hadden tenminste het huis waar we iedere dag naar terugkeerden.

Ja maar u heeft wel de hongerwinter meegemaakt

Ja dat wel. En dat werd natuurlijk steeds erger.

Ja, dat werd zeker steeds erger. Moet ik u nog een plakje cake geven?

Ja, dat is wel lekker. En zaten daar nou peertjes in?

Ja, stoofpeer staat erop

Goh

Bijzonder hè?

Ja heel bijzonder

Ja. Goed zuster Nicoline, we gaan dus weer verder.

Ik ben trouwens nog even vergeten te vragen aan u eh wat uw kloosternaam werd.

Wilt u dat even vertellen?

Waarom ik zuster Nicoline heet?

Ja.

Mijn vader heet Nicolaas en daarvan afgeleid is zuster Nicoline en ik weet wel toen

ik mijn vader vertelde dat ik dat had gedaan toen en mijn moeder vond het vreselijk

dat ik naar het klooster ging toen zei hij: waarom heb je moeders naam niet gekozen?

Ik zeg ja dan ga ik mijn hele leven door met zuster Agatha en dat

vind ik zo’n stijve naam (lacht). Mijn moeder heette namelijk Agatha.

… ik moet weer even nadenken waar zaten we? U eh zei net dat u d’r eh, eh met niemand over kon praten het enige wat u kon doen was eh erover bidden, ervoor bidden ook hè?

Ja.

En kracht vragen. Eh, is uw geloof veranderd, uw roeping veranderd door de, door uw ervaringen in die oorlogstijd?

Mijn roeping?

Kunt u daar wat over vertellen?

Mijn roeping en mijn geloof is bevestigd. Want ik heb zo een sterk geloof in God dat mij, dat hij mij zo geleid heeft in mijn leven, zo beschermd heeft al die tijd, dat ik alleen maar dankbaar kan zijn zoals God voor mij gezorgd heeft.

rvan zeggen, mijn diepste gevoel is dankbaarheid jegens God dat ik ben, zoals ik ben.

eh, van droefheid zal ik maar zeggen. Ieder z’n kruis hè, ieder, ieder moet je, je ’t is niet allemaal even… (…?) zonneschijn en eh… maar het is ook regen hè. En die regen is ook nodig, om je vruchtbaar te maken, in de zonneschijn. Snap je?

… eh u vertelde dat eh… dat, dat u in de oorlogstijd dus ook bad om kracht, hè?

Ja.

Kunt u vertellen, kunt zeggen hoe uw gebed klonk?

Kunt u daar iets over vertellen?

ed voor mij gezorgd heeft. Zo goed voor mijn familie gezorgd heeft, nou één broer gesneuveld maar er zijn er zo duizenden en duizenden gegaan hè.

nk ik ook: ja lieve Heer, ge hebt dan toch voor mij gezorgd en is altijd goed geweest.

an m’n dood. Ja, want hier word ik toch verzorgd ja wie zal het hebben als zo? Wie zal… Mijn zus was zo naderhand ook in een verzorgingstehuis, nou eh de helft van de kamer.

è maar ook gekregen om... dat is gebouwd met het eh, met het eh zicht dat hier echtparen komen wonen laat het zo zeggen, hè. Een grote huiskamer, slaapkamer, en daar kun je een potje koken als je wilt, hè. Maar ja, of ik de tijd nog mee zal maken…

Ehm, zuster Martha, u kwam na de bevrijding kwam u terug van Groningen naar eh [De interviewer en zuster Martha tegelijk: Roermond].

Ja.

Hoe trof u het huis aan in Roermond en hoe trof u de zusters daar aan? Kunt u daar nog wat over vertellen?

ijd toch nog in de kelder.

Eh goed zuster Nicolina we zijn hier vandaag het is eh 9 november we zijn hier in Mater Misericordiae eh in in Tilburg en eh ja ik ga met u wat eh praten over uw herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Eh wilt u beginnen met even te vertellen waar en wanneer u geboren bent?

Ik ben 6 januari 1920 geboren. In Grootebroek, dat ligt tussen Hoorn en Enkhuizen.

Ah, dat is helemaal in West-Friesland.

In West-Friesland, ik ben dus een echte West-Fries, ja.

Ja en eh wat was eh wat wat is uw meisjesnaam en uw familienaam?

è, dus Anna Maria en dat was de roepnaam was Annie, ja. Oh de achternaam ook? Nieuwboer.

Okee.

Ja.

En eh kunt u wat vertellen over het gezin waarin u eh opgroeide, de omstandigheden?

en heel zorgzaam. Want in die tijd was het crisis hè, eh de groenten en de aardappelen draaiden allemaal door.

è en voor de prachtigste bloemkolen kregen ze dan één cent van het rijk. Dat was echt eh heel heel moeilijk die jaren, ja. Maar verder ik had eh een hele fijne vader en moeder, ja een hele fijne sfeer ja. Maar waar dus veel verdrietige momenten in in voorgekomen zijn, ja.

En eh weet u zich nog te herinneren hoeveel? Kunt u dat vertellen eh

…

Ja iets harder

Want ik bent mijn gehoorapparaatjes vergeten

Okee goed ik ga wat harder. Wilt kunt u vertellen wanneer en waardoor u besloot om eh zuster te worden?

and was die afgestudeerd was en nog geen baan had die ouder was dan ik die kreeg de baan. Dus ze mochten niet kiezen wie ze wilden maar de oudste die moest die baan.

r niet zoveel als je een baan had hè en ik ben daar geweest tot eh van dus van mei 1939 tot oktober 1941.

è. En het heeft me wel veel gekost want eh ja mijn wens was toch eigenlijk altijd eh trouwen en kinderen krijgen. En dat eh ja dat is toch voor mij heel moeilijk geweest om daar eh ja dus naar het klooster te gaan.

…

Maar ja wat er in andere huizen gebeurde dat dat wist je natuurlijk niet.

Dat hoorde je niet

…)

è? [cameraman antwoordt ja] Eh kunt u wat vertellen over het contact met de andere huizen?

…

Sint Bernhard, Sint Bernard

è? Of ja Bernardus nee Bernardus zijn ze dus. Nou Bernardus wij hadden namelijk eh konijnen en daar was een zuster voor die de konijnen fokte.

en aantal mochten de hele dag komen en een aantal halve dag, ja.

En dat ging soms echt gewoon op de rij af, maar het was ook wel eens dat de oudere zusters de hele dag mochten en nou ja we vonden het allemaal leuk om eh om een middag daar naartoe te gaan. Want dat is bij ons, die feesten die zijn altijd echt feest.

Heeft u in Amsterdam ook feest- feesten meegemaakt?

è. Maar er zal heus wel iets extra’s gedaan zijn want ik kan me niet voorstellen dat er twee jaar lang niemand bij tachtig zusters een feest heeft gehad.

…) Maar eh echt buurtcontact was, was er niet.

…

Eh ja eh

Kunt u daar wat over vertellen?

it Nijmegen gehad en een ja ik ik kan nu schiet me die plaats niet te binnen maar het was een kleine plaats, dat was een dorp.

Beesd? Beesd?

è, maar dat weet ik dus niet zeker maar ik in mijn hoofd kwam wel Beesd op hè, dus dan is het uit Beesd geweest ja. Dus eh drie zusters (…) En dan ja

En en hoorde u dan van die zusters hoe het daar was?

Ja, dat vertelden ze natuurlijk wel ja. Ja, er was ook Mien Cottaar bij, een een zus van de sportverslaggever van vroeger van Jan Cottaar, ja, zuster Ancilla ja di,e is een paar jaar geleden is ze gestorven. Ze is ze heeft heel lang in Delft ook alleen gewoond ja maar die kreeg kanker en toen is ze hier naar Tilburg uiteindelijk het laatste jaar naar Tilburg gekomen. Toen heb ik ze nog een keer gesproken, ja. En eh die kwam toen ook bij ons. Nou die heeft dus toen ik naar die Mulo klas ging, toen heeft zij mijn derde en vierde klas heeft zij overgenomen.

Nou.

Goed zo.

Jeroen, jij ook?

Ja.

Nou dan gaan we beginnen. Eh...

è? Ja.

Ehm...

Ook beetje hard praten?

Ik ga een beetje hard...ja u mag eh u mag eh goed duidelijk praten.

Ja. Ja. Ja, ja.

Ehm...Het is vandaag 13 oktober 2009. Ik ben hier eh bij u in de kamer eh in Tilburg. In Mater Misericordiae. En mijn eerste vraag is, wilt u even zeggen waar en wanneer u bent geboren?

Wanneer dat ik ben geboren. In 1918, twintig maart

En waar?

In Oss, in Oss.

En welke, welke naam kreeg u? Wat was uw meisjesnaam voluit?

Eh, van eh...Grada van Bergen. Grada van Bergen. Grada Josephina, ja ik zeg het nooit...van Bergen.

En eh, kunt u wat vertellen over eh waar u bent opgegroeid en hoe het thuis was, wat voor gezin u thuis had? Wat uw vader deed? Kunt u daar wat over vertellen?

Wij zijn uit een groot gezin van twaalf kinderen. We hadden een boerderij. Boerenmensen. En daar ben ik opgegroeid tot...ja 21 jaar ben ik dan eh naar het klooster gegaan.

Het hoeveelste kind was u?

as toen heel erg. En dat andere meisje dat was dan boven mij.

[gestommel]

Als u tijdens het gesprek alleen maar naar Jules wil kijken.

Oh ja, natuurlijk ja, want hij praat tegen mij, dus [ja] dat is [ja] de bedoeling.

Ja, ja ja. En de camera zit hier precies naast.

Nou dat heeft niet

Nou, vergeten gewoon.

Band loopt.

Oke. Dag Kitty. Zou je je naam en geboortedatum, plaats even kunnen noemen?

Ik ben eh Kitty, of anderen noemen me Katie Andriesse.

Mijn meisjesnaam is Wurms.

Ik ben geboren 4 oktober 1923 in Amsterdam.

En dat is het. En eh ik ben weduwe, dat wil ik er even bij zeggen.

Oke. Uhm, u, in welke kampen bent u geweest.

Wij, de ’t eerste was natuurlijk in de Hollandsche Schouwburg.

Daarna zijn we rechtstreeks overgebracht naar Vught, wat

achteraf een uitzondering bleek te zijn, niet via Westerbork.

In Vught ben ik ehhh geweest van februari ’43 tot 5 juli, 5 of 6 juni ’44.

Toen was de invasie in Frankrijk en toen zijn we op de trein gezet naar Auschwitz.

In Auschwitz zijn we 6 of 7 of 8 dagen gebleven.

Dat weet ik niet meer.

vijf, vier, drie, twee, een. Band loopt.

Jules, uhm zou je mij naam, adres of datum geboortedatum willen noemen?

Ja natuurlijk. Ik ben Jules Schelvis, geboren op 7 januari 1921 in Amsterdam.

Uhm, ik ben in de volgende kampen geweest.

Om te beginnen Westerbork, eh van Westerbork naar Sobibor.

Daar ben ik op een of andere manier uitgekomen. Kwam in het turfkamp Dorohucza terecht.

Vandaar eh veertien dagen naar Lublin, halte Flugplatz.

Eh van Lublin naar Radom, eerst naar het getto van Radom, later naar het concentratiekamp Radom.

Toen een zogenaamde dodenmars gemaakt. Van Radom naar Tomaszow eh en van Tomaszow eh naar Auschwitz.

Daar eh vandaar ben ik eh door een of andere bijzondere manier

eh op de trein gezet met vele anderen naar zuid-Duitsland.

Eh daar kwam ik aan in Bietigheim, Van Bitten was maar

een paar dagen van Bietigheim naar Vaihingen an der Enz.

Van Vaihingen an der Enz nach Unterriexingen.

Van Unterriexingen weer terug naar Vaihingen an der Enz.

En daar ben ik op 8 april 1945 bevrijd door de Fransen.

Oke, dank je wel.

Uhm, Max eventjes kort kijken, hè. De die die bril moet ik die hoge stoel niet pakken van gisteren?

Zodat Jules iets hoger kijkt en eh de schaduw van zijn bril niet precies over zijn ogen valt?

Als hij zel

Wilhelmina van der Est.

Wanneer bent u geboren?

26-12-1927.

Dat is tweede kerstdag?

Tweede kerstdag. Op de verjaardag van mijn vader. Ja, mijn moeder was dertig december jarig.

Ik ben enig kind gebleven, dus wij hadden in één week

tijd alle drie de verjaardagen en oud en nieuw en de kerst.

En dan gebeurde er de rest van het jaar niets meer. Dat vond ik zo onrechtvaardig als kind.

Ja, dat kan ik me voorstellen.

Ja, dat is toch kaal?

Ja. En hoe werd het dan gevierd? Werd het ook drie keer gevierd of gewoon in één keer?

Nou, vader was er nooit op zijn verjaardag. Dus dat was geen punt.

Ja, hij is er op mijn eerste geweest en op mijn negentiende.

Maar verder was dat natuurlijk geen gewoonte.

En ehh, ja als kind vond je natuurlijk jarig zijn met kerstmis

prachtig, want de familie kwam en je had een kerstboom.

Niemand had het zo mooi als jij.

Maar dat wordt later natuurlijk heel anders. Dan is iedereen met kerstmis druk en doen.

Dus dan zie je niemand meer. Dat is een hele grote verandering in de loop van de tijd.

Maar werden er ook kinderpartijtjes gehouden in die tijd?

U bent mevrouw Ruijg

Ja. Ruijg-Swar

Ruijg-Swart. Swart is uw meisjesnaam

Ja

En wanneer bent u geboren

1907

U bent op Terschelling geboren

Op Terschelling geboren, ja

En waar woont u nu

In Baaiduinen ben ik geboren. En later hebben we in Midsland gewoond en nu woon ik hier op West

En waarom ging u naar Midsland

In Midsland naast de Witte Handt. Ik weet niet of u dat kent: Westerdam

Uw vader was boer

Ja

Die had een boerderij

Ja, een boerderij en vroeger ook eerst gevaren. En later boer geworden

Wat een om, wat een

Ja, mijn vader ja

Ja. En toen ontmoette u uw man, tenminste het was nog niet uw man, maar u ontmoette een leuke jongen

Ja

Wilt u eerst zeggen hoe u heet, waar u bent geboren en wanneer u bent geboren

Ik heet Leen Keus. Ik ben geboren op 21 Oktober 1930 in Scheveningen

In Scheveningen voor de oorlog begrijp ik

Voor de Tweede Wereldoorlog

Kunt u ons iets vertellen over Scheveningen voor de Tweede Wereldoorlog

Dat was natuurlijk een gesloten gemeenschap, een vissersplaats.

De meeste mannelijke bevolking voer op de visserij of op de koopvaardij.

En daar ben ik natuurlijk ook op school geweest, je kent elkander omdat wij in een wijk en die

heet Duindorp… en dat is eigenlijk gebouwd na de vreselijke omstandigheden in het oude dorp

En dat is gebouwd in de jaren ’20.

En daar zijn mijn ouders getrouwd en die kwamen dus

nieuw in die woning en die hebben toen een gezin gesticht

En hoe zag zo’n woning er uit

Dat was ook een portiekwoning en die zijn inmiddels

ook al weer afgebroken en dat was een driekamerwoning.

Van die periode weet ik heel weinig.

Ja de latere jaren… er werden scholen gebouwd, er werden gebouwd en

Was het een grote woning en had u een eigen slaapkamer

Ja. Wij sliepen… er waren drie slaapkamers dus dan was het toch een vierkamerwoning.

Toen ik geboren ben sliep ik natuurlijk in een kamer

Meneer Volk, welk jaar bent u geboren

1931

En wie was uw moeder? Hoe heette uw moeder

Mijn moeder heette Johanna Van Gink-Volk. Moet ik even bij halen, ja goed

En uw vader

Die was, dat was Hendrik Volk

En waar woonde u

Ik woonde toen in Rotterdam, Mathenesserweg

OH, de Mathenesserweg

Vlakbij de Merwedehaven, waar die altijd aankwam

Uw vader voe

Ja

Ja. Was het een bovenhuis aan de Mathenesserweg of een benedenhuis

Nee, drie hoog

Drie hoog

Ja, goed even kijken welke etage, ja drie hoog

En hoe zag die woning eruit

Hoe

Ja. Voorkamer, achterkamer

Ja, voorkamer, tussenkamer, achterkamer. Zo was dat

Ik ben Frans Luidinga. En ik ben geboren in Rotterdam op 11 November 1934. En ik ben altijd trots dat ik een Rotterdammer ben, alhoewel ik in het ziekenhuis Eudokia maar tien dagen heb gelegen en toen naar Rijswijk ben gegaan, waar wij een huis hadden

Kunt u ons iets over u gezin vertellen? Waar u uit voort komt

Mijn vader was werkzaam bij de Rotterdamse Lloyd sinds 1909 en heeft al die tijd bij de Rotterdamse Lloyd gevaren. Mijn moeder kwam uit een bakkersgezin uit Rotterdam en zij woonden in de Zwaardecroonstraat in Rotterdam

In 1930 zijn zij verhuisd naar Rijswijk toe, daar waren nog nieuwe woningen hier aan de Vliet. En sinds die tijd hebben we daar gewoond, tot aan 1943. Mijn gezinssamenstelling was verder er was een jongetje geboren in 1920 dat is op tienjarige leeftijd omgekomen hier in Rijswijk toen ze hier woonden. Is op het schoolplein tegen een muur gelopen en heeft hersenletsel opgelopen en is hier na een dag in huis gestorven

’n kind erbij lastig. Die moeder heeft toen twee kinderen gehad en een jongen en een meisje, dat zijn dus een halfzuster en een halfbroer van mijn moeder

’n allen naar Hoek van Holland gegaan daar zijn nog de herinneringen van mijn vader levend. We hebben daar een maand gezeten en toen werd hij opgeroepen om de Slamat uit te varen

Hoe lang waren de reizen die u vader maakte

ë en dan was die reis heen en terug drie maanden

één was. Hij had toen een hele lange reis met een vrachtschip en drie keer de wereld rond en kwam toen thuis en zag mij toen

En hoe lang duurde zijn verlof toen

Ik dacht een paar maanden

En kunt u zich nog herinneren wat u met uw vader deed als hij met verlof thuis was

Weinig. Wat ik mij herinner is dat ik nog op de Slamat ben geweest toen hij hier in de Rotterdamse haven lag. Toen ben ik aan boord geweest met mijn moeder uiteraard want ik was nog maar vier of zo. En daar heb ik drie herinneren aan

e van een maagd, Maria of zo in ieder elk geval een katholiek heilige en die hing in de hut. En ik herinner me dat omdat datzelfde schilderijtje hier ook in het huis aanwezig was. Kennelijk was er sprake van twee schilderijtjes en herkende ik dat ook, en dat is blijven hange

Bent u katholiek opgevoed

Nee. Ik ben Luthers opgevoed

Maar wat ging u nog meer doen met uw vader als hij aan wal was

We gingen toch wel veel wandelen en verder herinner ik me er eigenlijk niets van

Wat nam uw vader voor u mee, als hij terug kwam

Weet ik ook niet. Wat ik wel weet is dat ik voor de oorlog speelgoed kreeg, maar dat kocht mijn moeder in en die kocht een heleboel Duitse soldaatjes en een fort en een tankje en dat soort zaken. En dat heb ik later toen de oorlog uitbrak en ik zat hier vlakbij Iepenburg, het vliegveld dat heb ik allemaal zien langsrijden

Vandaag 3 september 2009, heb ik, Edric Croes, het genoegen Meneer

Oduber te interviewen over de Schutterij, in zijn huis in Oranjestad

hier op Aruba. Mijn eerste vraag voor u is of u uw officiële naam

kan geven, uw geboortedatum en kan vertellen waar u geboren bent.

Mijn officiële naam is Johann Conradd Oduber.

Johann met twee ‘N’-en, Conradd met twee ‘D’-s.

Ik denk dat toen mijn vader naar “de bevolking”

ging hij al een paar glaasjes op had, want hij

hij – vanwaar hij de naam Johann met twee ‘N’-en

met twee ‘D’-s (hij maakt een gebaar van "geen

idee"). Maar officieel ben ik op Curaçao geboren.

Maar mijn navelstreng is op Aruba begraven.

Okay

Maar met – met het hart van twintig jaar

Kan u iets over uw familie vertellen? Over uw ouders en of u broers en zussen had?

Ja, wij waren – wij hadden – wij waren met z’n achten. Vijf jongens en drie meisjes.

Van hun zijn er twee overleden, zes zijn er nog in leven. Papa zelf werkte voor

de overheid. Papa was [bij] la- landsradio. Hij was telegrafist. Maar dat, toen ik

– hij is op Curaçao getrouwd – ik ben samen met een broer/zus geboren – een andere

broer/zus van mij is op Curaçao geboren, twee van ons en toen is Papa naar Bonaire

Vandaag 4 september 2009 heb ik Edric Croes het genoegen om de Sloterdijk

te interviewen over de Schutterij op Aruba in zijn huis op Seroe Colorado,

Aruba. Meneer Sloterdijk; ik wou u bedanken om voor ons tijd uit te trekken…

Kunt u uw officiële naam, uw geboortedatum en waar u geboren bent zeggen…

Op Saba, ah… wat wil je nog meer weten?

Nou, uw officiële naam…

Pieter Bernardus Aloysius Sloterdijk, geboren 31 december 1924.

IM Boom omhoog

Wat – in wat voor een fam- wat voor een familie bent u opgegroeid?

Wat?

In wat voor een familie bent u opgegroeid?

Soort familie?

Kunt u iets vertellen

Ah...

over uw ouders...

Een familie van… zes, met zes broers en zussen. Moeder

en vader en… ik geloof, vermoed dat… mama was – had

behoorlijk wat werk, want ze moet voor zes kinderen

zorgen en een echtgenoot die in dienst van de overheid

was. So… ze moest zijn… kleren strijken, met stijfmiddel

Vandaag 8 september 2009, heb ik Edric Croes het genoegen

de heer Dania te interviewen over de – over de Schutterij

en de VKC [Vrijwilligers Korps Aruba] in zijn huis te

Dakota op Aruba. Ik wil u bedanken dat u deze tijd

uittrekt om met ons over de Schutterij en die tijd op

Aruba - en de geschiedenis van Aruba te praten; en om te

beginnen zou ik willen of u – dat u uw officiële naam zou

kunnen geven, uw geboortedatum en uw… waar u geboren bent.

Nou, ik heet Jose Maria Dania, geboren op Aruba, in – 1919 (…)

In wat… Kunt u iets over uw ouders vertellen…

Nou, ik ben getrouwd… heb 6 kinderen… 3 jongens, drie meisjes… Allemaal leven

ze nog God zij dank… (…) En ik ben… nou een… hoe zeg je dat, ik ben (hij

kijkt naar een blaadje wat hij naast zich op tafel heeft gezet.) Mijn vrouw

heet Rina Dania, dat ben ik je vergeten te zeggen… Ja, Dania-Dirksz… En ik ben

in de stad [Oranjestad]… naar school gegaan. Ik ben na de vijfde klad gestopt

– in die tijd – omdat in mijn tijd, zodra je 15 was – in die tijd waren

er ook niet zoveel opleidingen – met 16 al moet je, naar school – je kan bijna

zeggen van school af, want ik ben eraf gegaan om mijn ouders te helpen…

Zodra ik naar school ging… na de school, ben ik begonnen te werken. Ik ben bij

Ecury Motor gaan werken. (…) Bij Ecury Motor werkte ik voor een – als helper van

Vandaag 7 september 2009, heb ik, Edric Croes het genoegen de heer Antonette te interviewen over de

Schutterij op Aruba, in zijn huis in San Nicolaas. Ik wil u bedanken om ons de kans te geven en ons

iets over de Schutterij te vertellen en een uurtje, anderhalf uur met ons te delen van uw verhaal.

Ik wil u als eerste vragen om uw officiële naam te zeggen, uw geboortedatum en waar u vandaan komt.

Mijn officiële naam is Victor, Oscar Antonette. Beter bekend als Oscar. Ik 0 ik ben op 10

maart van 1921 geboren. Ik ben geboren op… Curaçao. Willemstad Curaçao. En… in december

ben ik naar Aruba gekomen. December van 1937, eh… ik ben overgeplaatst vanaf Curaçao, waar

ik was begonnen te werken nadat ik van school ben gegaan… de… Hendrikschool op Curaçao…

Ik heb gewerkt voor… de Ontvanger op Curaçao en na ongeveer… 8, 9

maanden werd ik overgeplaatst – ik was toen 16 jaar – stel je voor: met

16 jaar werd ik overgeplaatst van Curaçao naar Aruba. Eh… in december

van 1937. Er was in die tijd een grap, want je had behoorlijk wat eh…

mensen van Curaçao die daar voor de overheid werkten, die naar Aruba

werden overgeplaatst… En de de grap was dat degenen die ze niet mochten,

of degenen die niet deugden, die werden naar Aruba gestuurd… Nu weet

ik niet of het waar is… In ieder geval, in 1937 ben ik hier gekomen…

Eh… ik ben gekomen met de boot… “Libertador”… dat is een boot

die tussen Venezuela Curaçao en Aruba vaarde… En toevallig eh…

kwam ik samen met een groep artiesten. Want mijn papa was een

impresario op Curaçao – hij bracht groepen, zangers eh… van

Vandaag 1 december [2009] heb ik Edric Croes de eer om de

heer Raphael[a] te interviewen over de Schutterij op Aruba in

zijn huis in Dakota. Ik wil u bedanken voor deze mogelijkheid

en om direct te beginnen zou ik graag uw officiële naam weten

Geen probleem.

uw geboortedatum

Ja

en waar u geboren bent.

Goed, mijn naam is Pedro Virgilio Raphaela. Ik ben geboren

op Curaçao… op 1 augustus 1924. In Otrabanda. (…)

Wat voor – in wat voor een familie bent u opgegroeid? Uw vader, uw moeder.

Nou, we zijn geboren ah… in het “Wishi” gedeelte – in een plek die Wishi heet,

was – is mijn vader opgegroeid. Maar wij zijn zelf in “Domi” opgegroeid.

Nu was er een verschil tussen “Berk Domi” en je had “Domi”, nou in “Domi”.

Naast – ah… in de straat van de Heiliger Familie Kerk, Otrabanda.

En wat voor een werk deed uw vader?

Mijn vader was chef van de Openbare Werken op straat: hij

maakte wegen. Ontboste het eiland om wegen te maken.

En uw moeder?

Mijn moeder bleef gewoon thuis, voor de kinderen zorgen.